Có những buổi tập luyện kết thúc trong cảm giác… không trọn vẹn. Không phải vì thiếu sức hay kỹ thuật, mà vì tâm trí đã rời khỏi cơ thể từ lúc nào không hay. Ở nhịp sống hiện đại, việc tập luyện dễ trở thành một đầu việc phải hoàn thành, hơn là khoảnh khắc kết nối thật sự với bản thân. Nhưng nếu thay vì ghi vào danh sách việc cần làm hôm nay là “tập thể dục”, ta thử đổi thành “kết nối với cơ thể” thì sao? Chính từ góc nhìn ấy, một phương pháp tập luyện gọi là bài tập somatic đang dần được yêu thích.
Khác với những hình thức vận động tập trung vào hình thể hay hiệu suất, bài tập somatic hướng về cảm nhận nội tại. Đó là chú ý đến chuyển động, hơi thở và từng tín hiệu nhỏ từ bên trong cơ thể. Giải pháp này là một cách tập luyện, và là một hành trình chữa lành dịu dàng từ bên trong.
Bài tập somatic là gì?
Thuật ngữ somatic bắt nguồn từ từ Hy Lạp “soma”, nghĩa là “cơ thể đang sống”. Trong lĩnh vực vận động trị liệu, bài tập somatic (somatic exercise) được hiểu là những chuyển động chú trọng vào kết nối giữa thân và tâm. Chúng giúp cá nhân lắng nghe những tín hiệu bên trong cơ thể, nhận biết vùng căng thẳng, mất cân bằng hoặc mỏi mệt mà đôi khi ta đã vô thức bỏ qua.
Theo các chuyên gia trị liệu vận động quốc tế, somatic không những là một hình thức luyện tập, mà là trạng thái hiện diện trọn vẹn trong từng chuyển động. Người tập hướng sự chú ý vào cảm giác của từng nhóm cơ, theo dõi nhịp thở và phát hiện nơi cơ thể đang tích tụ áp lực, từ đó điều chỉnh tư thế, tốc độ và cường độ một cách linh hoạt. Không chạy theo số lần lặp lại hay ép buộc cơ thể đạt thành tích, somatic khuyến khích việc chuyển động theo nhu cầu thực sự từ bên trong.
Một số hình thức vận động chậm rãi như yoga, Pilates hoặc các bài kéo giãn cũng có thể mang tính chất somatic nếu được thực hiện với sự chú tâm và cảm nhận sâu sắc. Tuy nhiên, bài tập somatic khác biệt ở chỗ, động tác không cố định, mà thay đổi theo trạng thái cơ thể mỗi ngày. Chính vì vậy, đây còn được xem là liệu pháp giúp giải phóng cảm xúc, giảm căng thẳng và nuôi dưỡng sự kết nối với chính mình.
Lợi ích của bài tập Somatic
Tuy là hình thức vận động nhẹ nhàng, bài tập somatic mang đến nhiều lợi ích sâu sắc cho cả thể chất và tinh thần. Nhờ vào việc tăng cường khả năng lắng nghe và cảm nhận cơ thể, phương pháp này đang được ứng dụng ngày càng rộng rãi trong các chương trình hỗ trợ phục hồi, trị liệu và chăm sóc sức khỏe toàn diện.
Cải thiện tư thế, hỗ trợ giảm đau và căng cơ tích tụ
Một trong những ứng dụng nổi bật của bài tập somatic là giảm đau mãn tính, đặc biệt ở vùng lưng dưới và cổ. Đây là những khu vực thường xuyên chịu ảnh hưởng bởi thói quen ngồi lâu, sai tư thế.
Theo nghiên cứu Effect of Hanna Somatic Education on Low Back and Neck Pain (Huang, 2022), sau chỉ 2 đến 5 buổi thực hành phương pháp Hanna Somatic Education (HSE), những người tham gia báo cáo mức độ đau giảm đến 80-81%. Nghiên cứu này được công bố trên Journal of Physical Therapy Science và cho thấy hiệu quả rõ rệt trong việc tái lập lại thói quen vận động cơ bắp thông qua sự chú ý và cảm nhận.
Ngoài ra, Somatic Movement Center (2022) cũng thực hiện một nghiên cứu về kỹ thuật pandiculation, một dạng co giãn có ý thức trong somatic. Phát hiện kỹ thuật này giúp giải phóng căng thẳng cơ sâu, cải thiện tư thế và giảm sự co cứng mãn tính một cách hiệu quả.
Hỗ trợ giải phóng cảm xúc và chấn thương tâm lý
Cơ thể có thể lưu giữ cảm xúc chưa được giải tỏa – một hiện tượng được nhiều chuyên gia tâm lý, trong đó có Tiến sĩ Bessel van der Kolk, đề cập trong các nghiên cứu về chấn thương tâm lý. Theo ông:
“Trauma reshapes the body – sang chấn có thể in hằn trong tâm trí và lưu trú trong cơ bắp, đặc biệt ở các vùng như hông, vai hoặc ngực.”
Các bài tập somatic tạo điều kiện để người tập nhận diện nơi cơ thể đang “giữ lại” cảm xúc, từ đó hỗ trợ quá trình giải phóng một cách tự nhiên, nhẹ nhàng mà không ép buộc. Việc này đặc biệt hữu ích cho những người trải qua căng thẳng kéo dài, lo âu hoặc cảm thấy “ngắt kết nối” với chính mình.
Tăng khả năng kiểm soát cơ thể và sức mạnh chức năng
Không giống các bài tập rèn luyện cơ bắp truyền thống, somatic thiết lập lại mối quan hệ giữa não bộ và hệ cơ xương khớp, từ đó giúp cải thiện sự phối hợp và cân bằng trong chuyển động. Việc chú trọng vào cảm nhận giúp các nhóm cơ hoạt động đúng vai trò, giảm tình trạng “cơ bù trừ” gây mất cân bằng. Kết quả là người tập có thể tăng tính linh hoạt, cải thiện sức mạnh cốt lõi và di chuyển nhẹ nhàng, hiệu quả hơn.
5 bài tập Somatic đơn giản nên thử tại nhà
Bài tập somatic không đòi hỏi không gian phòng tập chuyên nghiệp hay dụng cụ phức tạp. Điều quan trọng nhất là sự hiện diện trong từng hơi thở, từng chuyển động và từng cảm giác mà cơ thể mang lại. Dưới đây là 5 bài tập somatic cơ bản, phù hợp để thực hiện tại nhà, giúp hỗ trợ giảm đau, giải tỏa căng thẳng và tái kết nối với chính mình.
1. Bài tập somatic hỗ trợ giảm đau lưng dưới
2. Bài tập somatic kéo giãn toàn thân
3. Bài tập somatic giải phóng căng thẳng vùng vai
4. Bài tập somatic hỗ trợ sức khỏe tinh thần
5. Bài tập somatic hỗ trợ giảm đau vùng hông
