Những dấu hiệu thiếu kali bạn dễ bỏ qua mà không ngờ đến

Bạn thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, tê cơ hoặc chuột rút vào ban đêm mà không rõ nguyên nhân? Có thể bạn đang bỏ qua một vấn đề sức khỏe phổ biến. Đó là cơ thể thiếu kali. Là một khoáng chất thiết yếu, kali đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hoạt động của cơ bắp, tim mạch và hệ thần kinh. Tuy nhiên, nhiều người không nhận ra mình đang thiếu hụt kali cho đến khi các triệu chứng trở nên rõ rệt. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nhận diện sớm những dấu hiệu thiếu kali, nguyên nhân gây ra tình trạng này và cách bổ sung kali đúng cách để bảo vệ sức khỏe lâu dài.

1. Kali là gì? vai trò của chúng trong cơ thể

Kali là ion dương (cation) có hàm lượng cao nhất bên trong tế bào, được phân loại là một khoáng chất thiết yếu. Cơ thể con người cần kali để duy trì chức năng tế bào bình thường, đặc biệt là các hoạt động liên quan đến thần kinh, cơ bắp và tim mạch. Kali có mặt ở mọi mô trong cơ thể, chủ yếu tồn tại bên trong tế bào, với nồng độ cao gấp 30 lần so với môi trường ngoại bào.

Theo Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH), kali đóng vai trò trọng yếu trong việc duy trì thể tích dịch nội bào và cân bằng điện thế qua màng tế bào thông qua cơ chế bơm Natri – Kali (Na⁺/K⁺ ATPase). Sự chênh lệch điện hóa này rất cần thiết cho việc truyền tín hiệu thần kinh, co cơ, điều hòa nhịp tim và hỗ trợ chức năng thận. Ngoài ra, kali còn giúp kiểm soát lượng natri trong cơ thể – yếu tố chính ảnh hưởng đến huyết áp và thể tích huyết tương. 

2. Nguyên nhân dẫn đến thiếu kali

Thiếu kali trong cơ thể (hypokalemia) có thể xảy ra khi lượng kali đưa vào quá ít, mất qua các con đường sinh học quá nhiều, hoặc do rối loạn chuyển hóa, bài tiết. Trong nhiều trường hợp, các triệu chứng chỉ xuất hiện khi nồng độ kali giảm xuống dưới mức cho phép, gây ảnh hưởng đến hoạt động của cơ bắp, tim mạch và hệ thần kinh.

Dưới đây là những nguyên nhân thiếu kali thường gặp:

Chế độ ăn ít thực phẩm giàu kali

Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất là khẩu phần ăn thiếu hụt thực phẩm dinh dưỡng chứa nhiều kali như rau xanh, chuối, khoai tây, đậu và trái cây. Theo khuyến nghị từ Viện Hàn lâm Khoa học, Kỹ thuật và Y học Hoa Kỳ (NASEM), mức khuyến nghị đủ cho kali ở người trưởng thành là:

• 3.4g/ngày đối với nam giới,
• 2.6g/ngày đối với nữ giới.

Tuy nhiên, phần lớn người trưởng thành không đạt được mức này do thói quen ăn uống hiện đại ưu tiên thực phẩm chế biến sẵn, “nghèo dinh dưỡng”.

Mất kali qua tiêu chảy, nôn mửa hoặc đổ mồ hôi nhiều

Các tình trạng gây mất nước và chất điện giải như tiêu chảy kéo dài, nôn mửa nhiều hoặc đổ mồ hôi quá mức (do luyện tập thể thao cường độ cao, thời tiết nóng…) khiến lượng kali bị đào thải đáng kể khỏi cơ thể.

Sử dụng thuốc gây mất kali

Một số loại thuốc như thuốc lợi tiểu (thiazide, furosemide), thuốc nhuận tràng hoặc corticosteroid có thể làm tăng bài tiết kali qua nước tiểu, đặc biệt ở những người đang điều trị huyết áp hoặc suy tim. Nếu không được bù đắp bằng chế độ ăn hợp lý hoặc theo dõi y tế, hạ kali máu có thể tiến triển âm thầm.

Rối loạn chức năng thận và bệnh lý nội tiết

Các vấn đề ảnh hưởng đến thận (ví dụ: tổn thương ống thận…) có thể khiến cơ thể mất khả năng giữ lại kali. Trong khi một số rối loạn nội tiết như cường aldosterone hoặc hội chứng Cushing cũng thúc đẩy đào thải kali bất thường.

“Khi cơ thể thiếu hụt kali do bệnh lý hoặc thuốc điều trị, nguy cơ thiếu hụt là điều hoàn toàn có thể xảy ra và cần được bác sĩ can thiệp kịp thời” – MC. Kelly Jones Hultin, chuyên gia dinh dưỡng.

Yếu tố lối sống và sinh lý đặc biệt

Tập thể thao cường độ cao, căng thẳng kéo dài (stress), chế độ ăn quá nhiều muối (natri) hoặc nghiện rượu có thể góp phần làm suy giảm dự trữ kali. Việc dùng thực phẩm công nghiệp nhiều natri nhưng ít kali còn gây mất cân bằng điện giải kéo dài.

Xem thêm:

10 dấu hiệu cơ thể “báo động” vì thiếu chất sắt

8 loại siêu thực phẩm đánh bại thực phẩm bổ sung

8 siêu thực phẩm giúp giảm tình trạng chuột rút

3. Dấu hiệu thiếu kali

Thiếu kali (hay hạ kali máu, hypokalemia) thường khởi phát một cách âm thầm. Nhiều người không nhận biết ngay vì triệu chứng thường mơ hồ. Nhưng nếu để tình trạng kéo dài, các dấu hiệu sẽ rõ rệt hơn và ảnh hưởng đến chức năng của cơ, thần kinh và tim mạch. Theo MedlinePlus, hạ kali có thể gây yếu cơ, loạn nhịp tim và tăng nhẹ huyết áp.

Dưới đây là các dấu hiệu thiếu kali thường gặp, bạn nên lưu ý:

Mệt mỏi, kiệt sức không rõ nguyên do	Kali là ion thiết yếu trong hoạt động dẫn truyền thần kinh và trao đổi năng lượng tế bào. Khi bị thiếu, tế bào không thể hoạt động trơn tru, cơ thể dễ mệt, thiếu năng lượng. Mệt mỏi là một trong các dấu hiệu phổ biến của thiếu kali.
Yếu cơ, chuột rút, co thắt cơ	Tình trạng thiếu kali ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng co, giãn cơ. Người thiếu kali thường trải qua chuột rút, co cơ (đặc biệt ở chân), thậm chí yếu cơ lan tỏa khi thiếu nặng.
Nhịp tim bất thường, đập nhanh hoặc đánh trống ngực	Kali tham gia điều hòa điện thế tim. Thiếu kali có thể dẫn đến loạn nhịp, hồi hộp, thỉnh thoảng có thể cảm giác tim “nhảy chân sáo”. Nhịp tim bất thường là dấu hiệu phổ biến khi kali huyết thấp.
Tê, ngứa, kim châm ở tay chân	Kali ảnh hưởng đến dẫn truyền thần kinh nên khi thiếu, bạn có thể thấy cảm giác tê bì, ngứa ran, thường ở chi dưới, bàn tay hoặc bàn chân.

4. Lưu ý khi bổ sung kali và nguy cơ thừa kali

Thiếu kali cần được quan tâm, nhưng bổ sung quá mức cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, đặc biệt với người có bệnh lý nền.

• Không tự ý dùng viên uống bổ sung

Khi không có chỉ định y khoa, bổ sung kali qua viên uống có thể gây tăng kali máu, ảnh hưởng đến nhịp tim, thậm chí đe dọa tính mạng. Với người khỏe mạnh, chế độ ăn giàu rau củ, trái cây thường đã đủ đáp ứng nhu cầu hàng ngày.

• Người có bệnh thận hoặc tim mạch cần thận trọng

Khi chức năng thận suy yếu, khả năng đào thải kali giảm. Nếu đồng thời sử dụng các thuốc như ức chế men chuyển, kháng aldosterone hoặc lợi tiểu giữ kali, nguy cơ tích tụ kali trong máu càng cao. Vì vậy, nhóm đối tượng này cần xét nghiệm định kỳ và chỉ bổ sung khi có hướng dẫn từ bác sĩ.

• Ưu tiên nguồn kali từ thực phẩm

Thay vì lạm dụng thực phẩm chức năng, bạn hãy ưu tiên các nguồn kali tự nhiên như chuối, khoai lang, rau bina, bơ, cá hồi… vừa an toàn, vừa dễ hấp thu.

Tình trạng thiếu kali có thể âm thầm nhưng gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe nếu không được nhận diện và điều chỉnh kịp thời. Hiểu rõ dấu hiệu, nguyên nhân và cách bổ sung đúng sẽ giúp bạn chủ động bảo vệ cơ thể mỗi ngày.