Để đảm bảo sự cân bằng, cha mẹ có thể tập cho trẻ những thói quen sử dụng thiết bị lành mạnh và tận dụng các tính năng kiểm soát dành cho phụ huynh được tích hợp sẵn trên thiết bị và ứng dụng. Dưới đây là 8 mẹo hữu ích giúp cha mẹ đồng hành cùng con một cách chủ động, an toàn và hiệu quả hơn trong thời đại số, đặc biệt thông qua các tính năng mới trên iPad của Apple.
1. Sử dụng các tính năng về quyền kiểm soát của phụ huynh trên thiết bị
Trước thực trạng độ tuổi tiếp xúc với công nghệ ngày càng trẻ hóa, việc loại bỏ hoàn toàn các thiết bị điện tử khỏi sinh hoạt hằng ngày gần như không khả thi, nhất là ở các đô thị. Song song đó, nhiều phụ huynh cũng khó giám sát liên tục việc sử dụng thiết bị của con vì những yếu tố khách quan lẫn chủ quan. Trong bối cảnh ấy, các tính năng kiểm soát dành cho phụ huynh (parental controls) trên điện thoại, máy tính bảng hoặc ngay trong từng ứng dụng đang dần trở thành công cụ hữu ích, giúp cha mẹ chủ động hơn trong việc quản lý thiết bị của trẻ.
Trên các dòng iPad của Apple, nhóm tính năng này luôn được chú trọng phát triển nhằm hỗ trợ cha mẹ hoặc người giám hộ theo dõi và kiểm soát thiết bị điện tử của con, đảm bảo quá trình sử dụng diễn ra an toàn, lành mạnh và phù hợp với lứa tuổi. Quyền kiểm soát của phụ huynh được tích hợp trực tiếp trên iPad, iPhone cũng như Mac, và thường được kết hợp cùng tính năng Chia sẻ trong gia đình (Family Sharing) để kết nối với thiết bị của trẻ, giúp cha mẹ theo dõi vị trí, quản lý tần suất sử dụng, danh sách những người có thể liên lạc, nội dung được truy cập và ứng dụng được phép tải xuống hoặc mua về. Bên cạnh đó, với những ứng dụng và tính năng có sẵn nhưng không phù hợp với độ tuổi, Apple cũng cho phép tạm ẩn chúng khỏi màn hình chính để hạn chế sự tò mò và giảm nguy cơ trẻ tự ý truy cập.
Đặc biệt, phiên bản iOS 26 và iPadOS 26 còn cho phép trẻ tương tác với cha mẹ bằng cách gửi yêu cầu ngoại lệ đối với những giới hạn đã được thiết lập, chẳng hạn như xin thêm thời gian sử dụng, đề nghị bổ sung một người vào danh bạ hoặc yêu cầu tải ứng dụng từ App Store. Điểm bổ sung này tạo cơ hội thảo luận giữa cha mẹ và con, giúp trẻ cảm thấy được tôn trọng trong khi vẫn đảm bảo quyền kiểm soát của phụ huynh.
Ngoài ra, Apple còn cung cấp tùy chọn hạn chế một số tính năng của Game Center để giữ an toàn cho trẻ khi chơi trò chơi, như ngăn chặn chơi với nhiều người, gửi tin nhắn riêng, ghi màn hình hay thay đổi biệt danh và ảnh đại diện. Quyền ngăn chặn hoặc cho phép thay đổi cài đặt về quyền riêng tư và các tính năng khác cũng được tối ưu hóa, giúp cha mẹ an tâm hơn khi con sử dụng thiết bị.
2. Đặt giới hạn sử dụng
Thời gian sử dụng thiết bị ở mỗi trẻ có sự khác nhau, phụ thuộc vào độ tuổi, nhu cầu, mục đích và sự cho phép từ cha mẹ hoặc người giám hộ. Viện Hàn lâm Nhi khoa Hoa Kỳ (The American Academy of Pediatrics – APP) khuyến nghị không để trẻ dưới 18 tháng tuổi dùng thiết bị điện tử, trừ trường hợp gọi video. Trẻ từ 18 đến 24 tháng chỉ nên tiếp cận những nội dung lành mạnh, chất lượng và tốt nhất là không truy cập mạng xã hội. Với trẻ từ 2 đến 5 tuổi, phụ huynh nên thiết lập giới hạn tối đa một giờ sử dụng mỗi ngày, đồng thời vẫn đảm bảo nội dung an toàn và phù hợp. Song, khi trẻ càng lớn, một giới hạn chung thường kém hiệu quả, do lúc này nhu cầu học tập, giao tiếp và giải trí của trẻ ngày càng đa dạng, đòi hỏi cha mẹ cần trao đổi trực tiếp với con để cùng thống nhất thời lượng sử dụng hợp lý.
Hiện nay, hầu hết các thiết bị điện tử đều tích hợp sẵn tính năng đặt thời gian truy cập, giúp cha mẹ thiết lập giới hạn cho con và cả chính mình. Trên iPad và iPhone, tính năng này cho phép bạn đặt thời lượng sử dụng cho toàn bộ thiết bị hoặc từng ứng dụng cụ thể. Khi vượt quá giới hạn, các ứng dụng và thông báo sẽ bị chặn, nhưng bạn vẫn có thể cho phép một số ứng dụng và liên hệ quan trọng hoạt động mọi lúc nhằm duy trì kết nối khi cần thiết. Ngoài ra, Apple còn cung cấp tùy chọn điều chỉnh theo ngày, giúp phụ huynh linh hoạt thiết lập giới hạn riêng cho từng ngày cụ thể, ví dụ như giữa ngày đi học và cuối tuần.
3. Thường xuyên theo dõi thời lượng và tần suất sử dụng thiết bị điện tử
Ngoài đặt giới hạn, cha mẹ nên thường xuyên kiểm tra thời lượng và tần suất sử dụng thiết bị cũng như các ứng dụng. Việc này nhằm giúp nắm bắt xu hướng sử dụng của con, từ đó kịp thời điều chỉnh hoặc ngăn chặn những nguy cơ tiềm ẩn. Trên iPad và iPhone, sau khi bật tính năng Thời gian sử dụng (Screen Time), phụ huynh có thể dễ dàng xem báo cáo chi tiết về mức dùng thiết bị của bản thân hoặc trẻ. Báo cáo hiển thị trực quan tần suất mở thiết bị, thời gian truy cập ứng dụng hoặc trang web, danh sách những ứng dụng gửi nhiều thông báo nhất và nhiều thông tin khác.
Mặt khác, nếu trẻ đủ lớn, phụ huynh cũng nên khuyến khích con cùng xem lại thời lượng và tần suất sử dụng của chính mình. Điều này giúp trẻ hiểu rõ hơn về thói quen dùng thiết bị, đồng thời hình thành ý thức tự quản lý thời gian. Cách tiếp cận như vậy đặc biệt hữu ích với trẻ trong độ tuổi vị thành niên, bởi vào giai đoạn này, con bắt đầu tìm kiếm sự độc lập và quyền được làm chủ các hoạt động cá nhân nhiều hơn.
4. Làm gương cho con
Trẻ em, đặc biệt là những bé trong độ tuổi mầm non và mẫu giáo, có xu hướng bắt chước hành vi của cha mẹ hoặc những người mà trẻ thường xuyên tiếp xúc. Do đó, nếu bạn chủ động giảm thời gian sử dụng các thiết bị điện tử, đặc biệt là trước mặt trẻ, nhiều khả năng trẻ sẽ tự giác làm theo mà không cần nhắc nhở. Tương tự, khi muốn trẻ tuân thủ giới hạn sử dụng điện thoại hay máy tính bảng mà bạn đặt ra, bạn cũng nên thể hiện rằng bản thân không quá phụ thuộc vào màn hình. Việc này không chỉ khuyến khích trẻ noi theo tấm gương của cha mẹ mà còn giúp bạn “thải độc công nghệ” và tập trung tận hưởng trọn vẹn những khoảnh khắc ý nghĩa bên gia đình, con cái.
Xem thêm
•Lợi ích của trò chơi LEGO và gợi ý những mẫu mô hình LEGO cho những tâm hồn sáng tạo
•5 kênh YouTube truyền cảm hứng học tập và năng lượng tích cực
•9 thói quen giúp bạn giảm thời gian lướt mạng xã hội
5. Giảm thời gian sử dụng thiết bị thụ động
Thời gian sử dụng thiết bị thụ động (passive screen time) là khi trẻ chỉ tiếp nhận thông tin mà không có bất kỳ sự tương tác hay tham gia nào vào nội dung. Một ví dụ phổ biến là lướt xem video trực tuyến một cách vô thức hoặc ngồi trước tivi mà không chú tâm vào những gì đang phát trên màn hình. Về lâu dài, thói quen này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng sáng tạo, phát triển ngôn ngữ, kỹ năng học tập và mức độ vận động thể chất của trẻ.
Để hạn chế tình trạng trên, cha mẹ có thể tắt tính năng tự động phát trên YouTube hoặc các nền tảng phát trực tuyến, buộc trẻ phải chủ động lựa chọn video hoặc tập phim tiếp theo. Bên cạnh đó, hãy dành thời gian xem chương trình, phim truyện hoặc chơi trò chơi cùng con, đồng thời khuyến khích trẻ tương tác bằng cách mô tả, đặt câu hỏi và liên hệ với những tình huống thực tế phù hợp với độ tuổi.
6. Hướng dẫn trẻ sử dụng thiết bị một cách đa dạng và lành mạnh
Tập cho trẻ thói quen sử dụng thiết bị một cách đa dạng và lành mạnh giúp cha mẹ và con khai thác hiệu quả những lợi ích mà công nghệ mang lại. Theo đó, khi lựa chọn nội dung trực tuyến trẻ có thể xem hoặc chơi, ngoài việc đảm bảo phù hợp với lứa tuổi và không chứa yếu tố nhạy cảm hay bạo lực, cha mẹ còn nên ưu tiên các bộ phim, video hoặc trò chơi mang tính giáo dục, góp phần truyền tải thông điệp tích cực, khơi gợi sự sáng tạo và khuyến khích trẻ vận động.
App Store trên iPad có mục dành riêng cho trẻ em, tuyển chọn cẩn thận những ứng dụng an toàn, phù hợp và hoạt động đúng với mô tả. Đồng thời, iPad cũng cung cấp đa dạng hoạt động sáng tạo nhanh, được chia thành nhóm hoạt động hỗ trợ giáo dục đầu đời cho trẻ 4-8 tuổi và nhóm hoạt động bổ trợ học tập cho trẻ từ 8 tuổi trở lên, giúp trẻ “vừa chơi vừa học” một cách chủ động và lành mạnh.
7. Trao thưởng cho trẻ
Thưởng – phạt hợp lý là một trong những cách hiệu quả giúp cha mẹ khuyến khích con thực hiện những hành vi tốt và sửa đổi những hành vi chưa phù hợp. Đặc biệt, những phần thưởng – cả vật chất lẫn tinh thần – khi được trao đúng lúc, ngay khi trẻ có thái độ hoặc hành động tích cực, sẽ tạo động lực để trẻ tiếp tục lặp lại hành vi ấy. Đồng thời, cơ chế trao thưởng còn góp phần xây dựng sự tự tin cho trẻ và cải thiện mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái.
Ví dụ, nếu muốn con sử dụng điện thoại hay máy tính bảng theo thời gian quy định, bạn nên ngồi lại cùng con và liệt kê những phần thưởng con mong muốn nhận được khi tuân thủ giới hạn, cũng như hệ quả tương ứng nếu không nghiêm túc thực hiện. Khi con đạt được mục tiêu, hãy trao ngay phần thưởng để khích lệ, có thể là một lời khen ngợi, một món đồ chơi mới, một quyển truyện tranh hay một chuyến dã ngoại cuối tuần cùng gia đình.
Ngoài ra, bạn cũng có thể biến thời gian sử dụng thiết bị thành một phần thưởng để khuyến khích trẻ thực hiện những hành vi tích cực khác. Chẳng hạn, nếu tự giác đi ngủ đúng giờ mà không cần nhắc nhở, con sẽ được thêm 10 phút dùng iPad vào ngày hôm sau. Bằng cách này, bạn vừa giữ sự chủ động trong việc kiểm soát thời gian sử dụng thiết bị điện tử của con, vừa rèn luyện cho trẻ những thói quen và hành vi đúng đắn một cách tự nhiên mà không gây quá nhiều áp lực.
8. Tạo các hoạt động thay thế
Muốn kiểm soát thời gian sử dụng điện thoại và máy tính bảng của con một cách lành mạnh, bạn cần tạo những hoạt động thay thế để trẻ tham gia trong lúc buồn chán hay rảnh rỗi. Hãy ngồi lại, liệt kê các hoạt động con yêu thích và sắp xếp thời gian tham gia cùng con, ví dụ như chơi đồ chơi, vẽ tranh, đọc sách hoặc chơi với thú cưng. Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động ngoài trời và chương trình ngoại khóa cũng là giải pháp hiệu quả, giúp con rèn luyện sức khỏe, mở rộng hiểu biết và kết bạn mới. Bên cạnh đó, bạn còn có thể tổ chức các hoạt động gắn kết gia đình và dành thời gian trò chuyện với trẻ nhằm giảm nhu cầu sử dụng thiết bị điện tử, đồng thời tăng cường sự thấu hiểu giữa con và cha mẹ.