Keep Vietnam Clean đưa lối sống xanh đến gần hơn với cộng đồng

Xin chào chị Diệp. Chị có thể chia sẻ ý tưởng từ đâu mà tổ chức KVC được thành lập không?

Keep Vietnam Clean ban đầu có tên là Keep Hanoi Clean, được thành lập vào 5/2016 bởi nhà sáng lập người Mỹ James Kendall. Thời điểm đó, Việt Nam – đặc biệt là Hà Nội – đang phải đối mặt với nhiều vấn đề môi trường nổi cộm. James đã rủ bạn bè cùng dọn sạch một con kênh đầy rác ở quận Cầu Giấy. Ngày nay, hành động ấy có thể không còn xa lạ, nhưng gần 10 năm trước, việc một nhóm người tự nguyện xuống kênh thu gom rác đã khiến nhiều người bất ngờ, nhất là khi người khởi xướng lại là một người ngoại quốc. Thế nhưng, chính từ khoảnh khắc ấy, cảm hứng đã được lan tỏa, và nhiều người bắt đầu hành động, cùng chung tay vì một môi trường xanh hơn.

Chị cũng là một trong những người đầu tiên tham gia phải không?

Thời điểm đó, có khá nhiều phương tiện truyền thông đưa tin về hoạt động của Keep Hanoi Clean. Tôi đã tự hỏi: “Sao mình không tham gia nhỉ? Một hành động ý nghĩa như vậy cơ mà!” và bắt đầu trở thành tình nguyện viên từ tháng 7/2016. Đến tháng 8/2018, Keep Hanoi Clean chính thức chuyển đổi thành doanh nghiệp xã hội, từ đó, tôi đảm nhiệm vai trò Giám đốc của tổ chức cho đến nay. Năm 2022, chúng tôi quyết định đổi tên thành Keep Vietnam Clean, với mong muốn mở rộng phạm vi hoạt động ra khắp cả nước.

Trong quá trình hoạt động, đâu là điều khiến KVC tự hào nhất?

Một trong những chuyên môn của KVC là quản lý rác thải, hướng đến cải thiện cảnh quan và gìn giữ môi trường sống. Năm 2017, chúng tôi triển khai một chiến dịch truyền thông nhằm nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi liên quan đến tục lệ cúng ông Công ông Táo. Theo truyền thống, vào ngày 23 tháng Chạp, nhiều gia đình thả cá ra sông, hồ để tiễn ông Táo về trời. Tuy nhiên, bên cạnh việc thả cá, không ít người cũng vứt theo túi nilon, tro đốt và cả đồ thờ cúng, gây ô nhiễm nghiêm trọng cho nguồn nước. Xuất phát từ thực trạng đó, chúng tôi bắt đầu vận động cộng đồng thay đổi hành vi, kêu gọi không xả rác và túi nilon xuống sông, hồ để ông Táo có thể “về trời” một cách thanh sạch và ý nghĩa hơn.

Đến nay, chiến dịch này đã bước sang tuổi thứ 8, KVC đã dần được công nhận là một tổ chức mang lại giá trị thiết thực, góp phần tích cực cho môi trường sống và môi trường tự nhiên. Ngoài ra, hành trình từ một nhóm nhỏ ban đầu đến một cộng đồng hơn 5.000 tình nguyện viên cũng là một thành tựu đáng tự hào. Chúng tôi hy vọng con số ấy sẽ còn tiếp tục tăng lên trong những năm tới.

“Bảo vệ môi trường” là lời kêu gọi chắc hẳn ai cũng tán thành. Nhưng thực tế cho thấy việc hiện thực hóa không hề dễ dàng. KVC đã làm điều đó ra sao?

Đây cũng là điều chúng tôi trăn trở! Chẳng hạn, với truyền thống thả cá chép tiễn ông Táo về trời – một tín ngưỡng lâu đời của người Việt – chúng tôi hiểu rằng không thể can thiệp một cách cứng nhắc. Khi triển khai chiến dịch, điều quan trọng là phải tìm được sự cân bằng: vừa tôn trọng phong tục truyền thống, vừa giúp cộng đồng nhận thức rằng nghi lễ ấy hoàn toàn có thể được thực hiện theo cách thân thiện hơn với môi trường. Tôi tin rằng, khi nhìn nhận một cách cẩn trọng, cân bằng giữa nhu cầu văn hóa và thông điệp bảo vệ môi trường, người dân sẽ sẵn sàng ủng hộ.

Bên cạnh đó, cũng cần có sự kiên trì. Việc thay đổi một thói quen lâu đời là điều không dễ, nên chúng tôi chọn cách tiếp cận từng bước một. Với chiến dịch nói trên, thay vì kêu gọi toàn diện ngay từ đầu, chúng tôi bắt đầu bằng việc vận động hạn chế túi nilon. Mãi đến những năm gần đây, khi cộng đồng đã có nhận thức rõ ràng hơn, chúng tôi mới tiếp tục mở rộng sang việc hạn chế đồ thờ cúng, tro đốt.

Từ một nhóm nhỏ tình nguyện viên đến một doanh nghiệp xã hội, chắc hẳn câu chuyện vận hành doanh nghiệp của KVC cũng rất đặc biệt?

Đúng vậy! Đó cũng là nguồn cơn cho sự ra đời của Green Gem Shop – cửa hàng mang phong cách sống bền vững mà KVC hiện đang vận hành. Ngay sau khi KVC trở thành doanh nghiệp xã hội, chúng tôi lập tức đối mặt với “bài toán” kinh tế: làm sao để có thể vừa duy trì hoạt động lại vừa có nguồn tài chính ổn định. Với bước chuyển này, chúng tôi muốn tạo nên những tác động sâu rộng hơn, do đó, không thể chỉ dừng lại ở việc tổ chức các nhóm tình nguyện viên.

Tình cờ lúc ấy, một số người yêu mến KVC đã đề xuất ý tưởng bán quần áo secondhand. Tôi bắt đầu kêu gọi mọi người cùng chung tay ủng hộ và thử triển khai. Ban đầu chỉ là những buổi garage sale tổ chức hằng tháng, sau đó chuyển thành hằng tuần vì được cộng đồng đón nhận, hiện nay, Green Gem Shop đã trở thành một cửa hàng hoạt động thường xuyên. Trong quá trình thực hiện, tôi dần nhận ra rằng thời trang cũng là một lĩnh vực có tác động lớn đến môi trường. Vì thế, Green Gem Shop có thể xem như một giải pháp “hai trong một”: vừa góp phần giải quyết bài toán tài chính, vừa phù hợp với sứ mệnh bảo vệ môi trường mà KVC theo đuổi.

Chị vừa nhắc đến tác động không nhỏ của thời trang nói chung và thời trang nhanh nói riêng đến môi trường. Ở Việt Nam, chị nhận định tác động này thế nào?

Khoảng ba thập niên trở lại đây, khi thu nhập của người Việt ngày càng cải thiện, việc tiếp cận Internet trở nên phổ biến và thương mại điện tử xuyên biên giới bùng nổ, chúng ta đang sống trong một thời đại mà chỉ cần một cú nhấp chuột, vài hôm sau đã có ngay một bộ đồ mới. Quần áo không chỉ nhiều về số lượng mà còn rất rẻ về giá thành. Kèm theo đó là tâm lý chạy theo xu hướng, hiệu ứng FOMO khiến chúng ta hiếm khi dừng lại để nghĩ sâu về mặt trái của thời trang nhanh. Nhưng các báo cáo đã chỉ ra một con số đáng giật mình: mỗi năm, có đến 92 triệu tấn quần áo và rác thải dệt may bị thải ra các bãi chôn lấp trên toàn cầu. Điều này đồng nghĩa với việc rất nhiều món đồ chỉ được mặc vỏn vẹn 2-3 lần trước khi bị vứt bỏ.

KVC mong muốn nâng cao nhận thức của người tiêu dùng bắt đầu từ những hành động nhỏ trong đời sống hằng ngày. Đơn giản như khi mua sắm, chúng ta có thể ưu tiên lựa chọn các thương hiệu kinh doanh có trách nhiệm, thương hiệu nội địa hoặc các sản phẩm được tái chế từ quần áo cũ. Chỉ với những thay đổi nhỏ như vậy, nếu mỗi người cùng chung tay, tác động tích cực đến môi trường sẽ vô cùng lớn. Từ sự thay đổi trong lựa chọn cá nhân, chúng ta có thể dần hình thành một lối sống tiêu dùng bền vững, không chỉ cho hiện tại mà còn cho thế hệ mai sau.

KVC có thể chia sẻ về các kế hoạch trong tương lai gần không?

Năm 2025, với mục tiêu góp phần biến các thành phố lớn trở thành những nơi đáng sống hơn, KVC đang triển khai sáng kiến “Phố xanh cây, Phường sạch rác”. Sáng kiến đặt kỳ vọng trồng thêm 10.000 cây xanh, góp phần gia tăng mảng xanh đô thị, hỗ trợ các sáng kiến của thanh niên và cộng đồng cũng như làm sạch hơn 3.000ha diện tích thành thị. Toàn bộ cây xanh được trồng mới sẽ được chăm sóc, giám sát và báo cáo công khai nhằm đảm bảo tỷ lệ sống và phát triển ổn định. Bên cạnh đó, những khu dân cư cần được làm sạch sẽ được khảo sát thực tế và phối hợp công khai với chính quyền địa phương để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong quá trình triển khai.

Trong thời gian tới, chương trình sẽ tập trung vào việc trồng thêm cây tại những khu dân cư còn thiếu mảng xanh để mùa Hè này trở nên dễ chịu hơn. Chúng tôi hy vọng rằng, những sáng kiến nhỏ như vậy không chỉ góp phần cải thiện cảnh quan đô thị mà còn giúp nuôi dưỡng tình yêu thiên nhiên trong cộng đồng một cách bền vững. Bởi khi tình yêu ấy được khơi dậy, con người sẽ biết trân trọng hơn những điều nhỏ bé quanh mình.

Cảm ơn những chia sẻ của chị.