Công chúng thời trang luôn yêu thích những gương mặt quyền lực: Ai là giám đốc sáng tạo mới nhất? Liệu CEO này có mang sức ảnh hưởng làm gió đổi chiều? Liệu tầm nhìn của nhà thiết kế có tạo nên sức nóng thúc đẩy doanh số? Vòng lặp của những biểu tượng siêu sao chiếm lấy ánh nhìn, đón nhận sự tuyên dương lẫn phê bình là vô tận.
23 năm trước vào năm 2002, nhà mốt Chanel dưới sự dẫn dắt của Karl Lagerfeld đã giới thiệu BST Chanel Métiers d’Art đầu tiên. BST là một bản tuyên ngôn vinh danh các nghệ nhân, những người khéo léo dệt nên lịch sử của thương hiệu. “Métiers d’Art” trong tiếng Pháp mang ý nghĩa “nghệ thuật và thủ công”, ghi nhận tâm huyết của các atelier (xưởng thủ công) đã tạo nên những đặc trưng của Chanel. Nếu như Chanel được ví là viên ngọc sáng của thế giới thời trang, thì các xưởng thủ công chính là tinh chất nuôi dưỡng cho viên ngọc đó.
BST Chanel Métiers d’Art dù ra mắt vào năm 2002 nhưng từ thuở ban đầu chính Gabrielle Chanel đã tạo nên liên kết đầu tiên giữa nhà mốt và những người thợ thủ công. Bà hiểu rằng cần kết hợp thiết kế sáng tạo với chất lượng tinh xảo để làm nên sản phẩm tinh tuý thật sự xa xỉ. Thời điểm bắt đầu thiết kế phụ kiện vào những năm 1950, bà đã tìm đến những người thợ thủ công tài hoa nhất: thợ đóng giày Massaro, thợ kim hoàn Gossens, hay Lemarié – một chuyên gia về hoa vải.
Chanel Métiers d’Art dưới tầm nhìn của Giám đốc sáng tạo Karl Lagerfeld và sự gắn bó lâu năm của NTK Virginie Viard được trình làng lần đầu tiên vào mùa đông năm 2002 với tên gọi Satellite Love (tạm dịch: Tình Yêu Xoay Vòng). Bộ sưu tập này nằm giữa ranh giới của Ready-to-wear và Haute couture, được định hình bởi các nghệ nhân đứng sau tấm màn nhung. Métiers d’Art mang đến cho trang phục phái đẹp những chi tiết thủ công độc đáo, mỗi đường nét tỉ mỉ đều phảng phất đặc trưng của haute couture. Nhưng đan xen vào BST còn là các thiết kế đầy chất tự do, có thể dễ dàng phối hợp và ứng dụng trong cuôc sống hằng ngày của người phụ nữ sành thời trang.
Lịch sử của các d’Art Ateliers
Sau Chiến tranh Thế giới thứ 2, ngành công nghiệp may sẵn bùng nổ khiến nghệ thuật thủ công phải cạnh tranh với sản phẩm may sẵn hàng loạt. Những đường chỉ tỉ mỉ, kỹ thuật đính hạt và đính lông công phu, những thợ kim hoàn với đôi tay tài hoa… không thể vượt qua năng suất và chủ trương tiết kiệm tài chính của các nhà máy.
Từ vị trí quan trọng trong ngành thời trang và văn hoá của Pháp, những nghệ nhân với biệt danh thân thương “les petites mains” (tạm dịch: những bàn tay nhỏ bé) dần mất đi địa vị. Số người theo đuổi nghề thủ công thưa thớt dần, những xưởng chế tác quy mô gia đình không có người thừa kế, lao động giá rẻ du nhập vào mọi khía cạnh của công nghiệp sản xuất, chuyển hóa ngành thời trang thành thị trường chuộng ready-to-wear. Tương lai của ngành haute couture – niềm tự hào của nước Pháp – trở nên mờ mịt. Nhận thức về bối cảnh u tối đó, Chanel đã đầu tư vào các xưởng thủ công chuyên môn từ năm 1984, với mục đích bảo vệ di sản thời trang cho hiện tại và cả tương lai.
Bắt đầu với việc mua lại nhà Desrues vào năm 1985, Lemarié và Maison Michel vào năm 1996, Chanel hiện sở hữu 12 atelier khác nhau, đóng góp tài nghệ vào di sản của Chanel. Có thể kể đến chi tiết hoa trà (camellia) đặc trưng của nhà mốt được chế tác bởi Lemarié. Ra đời từ năm 1880, Lemarié nổi tiếng nhờ nghệ thuật chế tác lông vũ. Gây ấn tượng với kỹ thuật điêu luyện và tuổi đời kỳ cựu, mối quan hệ hợp tác của Lemarié và Chanel bắt đầu từ những năm 1960. Hơn 60 năm, các nghệ nhân của xưởng chế tác đã tỉ mỉ xếp những cánh hoa vải, tạo nên đóa bạch trà 16 cánh huyền thoại của Chanel.
Đối với nghề thêu và đính kết, nhà Atelier Montex sử dụng các kỹ thuật truyền thống như crochet Lunéville (dùng kim móc Lunéville để đính cườm trên vải mỏng như tuelle hay organza), thêu Cornely (sử dụng máy thêu công nghiệp để tạo các chi tiết cầu kỳ), cùng các công nghệ hiện đại như in 3D để tạo ra chất liệu vải đổi mới đầy táo bạo. Những nghệ nhân của Paloma lại chuyên về vải móc mềm mại, các chất liệu mong manh, gây ấn tượng với những công đoạn xử lý vải tinh vi, tỉ mỉ. Chính những bàn tay tinh tế này đã đồng hành cùng Chanel từ 1982.
Nhà thêu Lesage đã bắt tay cùng Chanel để sản xuất các loại vải tweed khác nhau, góp phần tạo nên những chiếc túi xách và trang phục kinh điển. Với tuổi đời 100 năm, sự đóng góp của Lesage cho couture không chỉ là kỹ năng, mà còn là kho tàng couture với hơn 75,000 mẫu thêu. Tương tự, xưởng chuyên xử lý vải Atelier Lognon luôn mài dũa và cải tiến các kỹ thuật mới với 3000 khuôn dập li khác nhau được bảo tồn từ lúc thành lập vào năm 1853.
Nhà Goossens (ra đời vào năm 1950) – nhà kim hoàn với lịch sử hợp tác cùng Gabrielle Chanel đã tiếp tục đóng vai trò thiết yếu trong thiết kế trang sức của nhà mốt. Nhà sáng lập Robert Goossens đã chế tác những món trang sức phong cách Byzantine cho Gabrielle Chanel, sau đó là nội thất trong căn hộ 31 Rue Cambon của bà. Một nhà hoàn kim và phụ kiện khác là Desrues, làm việc cùng Chanel từ 1985 đã tạo nên những chiếc nút Chanel đặc trưng và những phụ kiện thời thượng. Ngoài ra, xưởng cũng tham gia vào các dự án của những thương hiệu thời trang khác, góp phần cho sự trường tồn của ngành thủ công mỹ nghệ.
Với tuổi đời lâu năm, Maison Michel hiện tại là xưởng làm mũ duy nhất còn lại trên con phố kế Palais-Royal, nơi từng tấp nập những nghệ nhân chuyên về phụ kiện mũ. Những chiếc beret, nón boater, mạng che mặt kiêu kỳ xuất hiện trên sàn diễn Chanel đều được tạo bằng tay trên hơn 3000 khuôn gỗ lưu lại qua năm tháng. Nhắc đến phụ kiện, không thể thiếu Massaro – nhà đóng giày tài ba. Năm 1957, mối quan hệ thân thiết của Massaro và Chanel đơm mầm và kết quả là kiểu dáng đặc trưng đậm chất Chanel – giày two-tone huyền thoại ra đời, thể hiện sự thanh lịch đi cùng năm tháng.
Và sự hình thành le19M
Giờ đây, giữa Paris hào hoa, có một nơi các atelier của Chanel gọi là nhà, đó chính là le19M. Nơi đây tập trung hơn 700 nghệ nhân chuyên về các lĩnh vực khác nhau: chế tác lông vũ, thêu dệt, dập li, làm mũ, kim hoàn, đóng giày. Vừa là nơi làm việc cũng như triển lãm nghệ thuật, le19M truyền tải thông điệp của Chanel: phục hưng và duy trì nghệ thuật thủ công Pháp.
Tại đây, Chanel đã thực hiện show Métiers d’Art 2021/2022, đánh dấu cột mốc mới cho sự cam kết dài lâu với nghề thủ công Pháp. Duy trì tinh thần ủng hộ các atelier, những xưởng thủ công vẫn được hoạt động độc lập, tiếp tục cống hiến cho haute couture qua những dự án với các nhà mốt khác.
Mỗi địa điểm Chanel Métiers d’Art là một kỷ niệm
23 show Chanel Métiers d’Art là 23 địa điểm khác nhau. Mỗi nơi mang ký ức và dấu ấn riêng biệt, lấy cảm hứng từ câu chuyện và lịch sử của Chanel, cũng như người Giám đốc Sáng tạo đã lèo lái con thuyền huyền thoại này. Năm 2002, show Métiers d’Art đầu tiên diễn ra tại chính nơi khởi đầu của tất cả: salon haute couture của Chanel trên phố Rue Cambon. Buổi trình diễn được tổ chức bí mật và riêng tư, trở thành kỷ niệm đặc biệt của nhà mốt. Năm 2013, tại cung điện Linlithgow của Scotland, NTK Karl Lagerfeld đã dàn dựng show Métiers d’Art tráng lệ, mang âm hưởng grunge giữa ánh nến lung linh. Buổi trình diễn khắc họa mối tình 10 năm của Gabrielle Chanel và Công tước đời thứ 2 của xứ Westminster tại Scotland – nơi hai người dành thời gian bên nhau.
2014, Karl Lagerfeld đưa buổi trình diễn đến Salzburg, địa điểm này được lấy cảm hứng từ bức thư Coco Chanel viết cho nghệ sĩ người Pháp Jean Cocteau vào năm 1922, trong đó bà nhắc đến chuyến du lịch mùa Hè tại dãy núi Tyrolean Alps (Áo). 2017 Chanel đến Hamburg, là một dịp đáng nhớ mà NTK Karl Lagerfeld mang sáng tạo của Métiers d’Art trở về quê hương ông. Màn trình diễn của Chanel tại Nhà hát Elbphilharmonie Hamburg – công trình kiến trúc hiện đại được coi như chiếc vương miện bên sông Albe là điểm nhấn trong sự nghiệp huy hoàng của Karl Lagerfeld. Gần đây nhất, Chanel Métiers d’Art đến Hàng Châu (2024) mang sự ngưỡng mộ của Gabrielle Chanel với Trung Quốc mặc dù bà chưa từng đặt chân đến.
Khác với các BST ready-to-wear, Métiers d’Art là sự cộng tác giữa nhà thiết kế và những người thợ thủ công điêu luyện. Một bên đưa ra ý tưởng và bên còn lại thêu dệt tầm nhìn đó vào thực tế. Giám đốc Nghệ thuật của Lemarié, Christelle Kocher, giải thích:
“Nhiệm vụ của chúng tôi là tạo sự bất ngờ trong khuôn khổ các giá trị của Chanel, đồng thời không ngừng thúc đẩy sự sáng tạo…Đây là một hành trình hợp tác liên tục, nơi tự do sáng tạo đi đôi với sự thấu cảm và hiểu biết lẫn nhau.”
Ngày 2 tháng 12 tới đây, BST Métiers d’Art thứ 24 sẽ được trình diễn dưới sự dẫn dắt sáng tạo của NTK Matthieu Blazy tại thành phố New York. Với tầm nhìn mới mẻ, cách diễn giải và ứng dụng kỹ thuật thủ công rất riêng, hãy cùng đón chờ phiên bản Metiers d’Art mới nhất của Chaenl, nơi ngọn lửa sáng tạo của nghệ thuật thủ công sẽ được thắp lên một lần nữa.
Xem thêm: