Thời trang trong bóng tối Địa đạo và những mặt trời kể chuyện

“Địa Đạo: Mặt trời trong bóng tối” – bộ phim điện ảnh lấy bối cảnh về cuộc chiến chống Mỹ hơn 50 năm trước đang tạo ra kỷ lục về doanh thu, kéo nhiều khán giải trẻ tới rạp cùng hiệu ứng truyền thông và mạng xã hội đầy sôi nổi. Một bộ phim để lại nhiều cảm xúc nhờ vào vô vàn yếu tố. Với ELLE Việt Nam, “Địa Đạo: Mặt trời trong bóng tối” còn được nhìn nhận đặc biệt qua một khâu rất quan trọng, mà như đạo diễn Bùi Thạc Chuyên từng chia sẻ là phần anh lo lắng nhất, đó chính là phục trang của các diễn viên.

Trang phục cho phim là một phần được các nền điện ảnh lớn đầu tư bài bản với những đội ngũ chuyên nghiệp. Phục trang được đánh giá ngang hàng với các bộ phận quay phim, âm thanh, ánh sáng, hay diễn xuất… Tuy vậy, một hiện trạng phổ biến ở điện ảnh Việt Nam là phục trang đa phần được đính kèm với Thiết kế mỹ thuật, hoặc nếu có nhà thiết kế thời trang, chuyên gia thời trang đảm nhận riêng thì mức độ đầu tư nghiên cứu, tìm tòi còn nhiều hạn chế. Đặc biệt quan trọng với phục trong cho phim lấy bối cảnh lịch sử, những thời kỳ đã qua tháng năm vùi lấp, phục trang là linh hồn sống động tạo dựng cảm xúc chân thực không lời cho khán giả.

Còn với “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối” thì sao? Phục trang – phần đạo diễn lo lắng nhất đã được giải quyết như thế nào? NTK Mai Lâm, người đảm nhận phục trang và nữ diễn viên Hồ Thu Anh, người thể hiện nhân vật Ba Hương của “Địa Đạo: Mặt trời trong bóng tối” đã có những chia sẻ. Đối với ELLE Việt Nam, họ là những mặt trời kể lại câu chuyện thời trang trong bóng tối của Địa đạo.

MAI LÂM – NGHỆ SĨ “BAY” TRONG MỘT ĐOÀN PHIM

Nghệ sĩ, Nhà thiết kế Mai Lâm được biết đến với các tác phẩm nghệ thuật, thời trang đa sắc, đa cảm. Chị không phân định, không tách rời nguồn cảm hứng trong tranh, quần áo, đồ nội thất… Cái đẹp trong thực hành của Mai Lâm luôn lan toả vào mọi thứ xung quanh đời sống. Với việc nhận lời tham gia đảm nhận phần phục trang cho một tác phẩm điện ảnh, Mai Lâm đã tìm thấy những thực tế vừa khắc nghiệt vừa bay bổng mà nghệ thuật, lịch sử, chiến tranh đã tạo nên những nhân vật, những con người chị chưa khi nào chạm tới. 

ELLE: Chào chị Mai! Điều gì khiến chị nhận lời tham gia thiết kế trang phục cho bộ phim “Địa Đạo: Mặt trời trong bóng tối”? Quá trình tiếp cận ban đầu của chị với bộ phim như thế nào ?

NTK Mai Lâm: Chào độc giả ELLE Việt Nam. Vâng, anh Chuyên có biết về các thiết kế và cách làm của tôi. Anh ấy cũng không phải thuyết phục tôi nhiều, tôi nhận lời tham gia vì rất mê lịch sử Việt Nam. 

Tôi đã làm nghiên cứu rất nhiều. Song song với đó, tôi trao đổi rất chi tiết với nhà tư vấn chuyên nghiệp của bộ phim, để cùng tìm được giải pháp phù hợp. Tốn thời gian nhất là làm sao để đưa các câu chuyện vào trong từng bộ đồ. Do đặc thù của bộ phim lấy bối cảnh quá khứ hơn 50 trước nên tuổi của các bộ đồ phải làm sao cho ra được cảm giác của thời kỳ đó. Không chỉ là làm bạc màu quần áo đâu, nếu chỉ stonewash thì dễ lắm, nhưng tôi phải thêm công đoạn nhuộm trà và cà phê để thể hiện phảng phất tuổi đồ.

Điều mà áp lực nhiều nhất đối với tôi đó là có những nhân vật họ cần 3 cho tới 4 bộ đồ phải y chang nhau, vì trong quá trình quay nếu đồ bị rách thì có bộ đồ khác thế vô liền. Nhưng đồ phải thật giống nhau. Nhuộm cà phê, trà mà cho lên màu giống 100% thì gần như không thể, làm giống nhau tới 95 phần trăm là cao nhất. Thêm nữa, đồ để quay cảnh dưới hầm phải làm màu khác, đồ ở trên mặt đất tôi phải làm màu khác. Nghĩa là, đồ của cùng một nhân vật ngoài phải có 3-4 bộ giống hệt để dự phòng còn phải tính đến màu sắc khi chuyển không gian, ánh sáng. Đó là điều phức tạp lắm chứ không phải đơn giản. Ngoài ra, độ rách trên trang phục từng nhân vật cũng khác nhau, các điểm rách cũng phải nghiên cứu để phù hợp với từng vai diễn.

ELLE: Chị cần bao nhiêu thời gian để làm trang phục cho phim này?

NTK Mai Lâm: Đúng ra thì chỉ có 3 tháng để làm đồ thôi. Mà rất là áp lực. Tôi lo lắng lắm. Thời điểm đó gần Tết, có nhiều đồ không bên nào nhận làm một số công đoạn mà tôi cần, thành ra tôi và xưởng của mình phải cố gắng hết sức có thể.  Tôi vừa phải tính toán đến tiến độ, cân đối về kinh phí sản xuất, vừa đảm bảo trang phục có được cái hồn của nhân vật. Trong bóng tối, những bộ đồ lấm lem bụi đất tưởng như rất đơn giản, nhưng thực ra các nhân vật đều cần được xuất hiện bằng những chi tiết  riêng, đó là câu chuyện không lời về họ.

ELLE: Chị sử dùng chất liệu gì để tạo nên các trang phục cho bộ phim?

NTK Mai Lâm: Tôi dùng vải cotton thô để khi nhuộm trà, cà phê màu mới có thể ăn nhập vào vải, còn nếu vải cotton pha polyester, visco sẽ khó lên màu lắm. Hơn nữa, bề mặt cotton sẽ cho cảm giác thô thực. Đây là một đội du kích địa phương, họ không được trang bị như bộ đội chính quy, vậy nên thường có gì mặc đó. Có một số cảnh là nhân vật Bảy Thẹo mặc áo thun như màu lính. Nhân vật Tư Đạp thì mang dép xỏ ngón, còn những người khác thường mang dép làm từ lốp xe. Tất cả cho thấy họ có gì mặc đó, tuỳ vào hoàn cảnh địa phương và mỗi cá nhân. Khăn rằn tôi cũng mua về  rồi nhuộm chàm để làm cũ lại. Những đôi dép cũng là mua tại Củ Chi và làm lại cho cũ. 

Còn đồ quân phục lính Mỹ cũng sử dụng vải cotton, trước là tôi làm bạc, nhưng màu xanh vẫn không đúng, cần phải nhuộm trà, cà phê sao cho nó đúng với cái màu xanh lính. Vậy nên cả bộ phim này tôi sử dụng không biết bao nhiêu trà và cà phê để tạo màu trang phục.

ELLE: Trang phục nhân vật nào trong phim mà chị cảm thấy nhớ nhất, khó làm nhất?

NTK Mai Lâm: Ba Hương! Nhân vật này thích thêu, thích may vá nhưng là kiểu thêu của một cô du kích trong không gian địa đạo với bom đạn ác liệt thì những nét thêu đó là vụng về, mang tính cá nhân. Để tái hiện những nét vụng về đó còn khó hơn gấp mấy là thêu thật đẹp. Và chiếc áo bà ba màu hồng đất thêu hoa đó là trang phục đặc biệt nhất của nhân vật Ba Hương. Vì lúc đó cô ấy đang yêu, nên phải mặc áo hồng lên, điệu lên. Tôi đã đến Củ Chi để xem những bông hoa dại ở đó là hoa gì rồi thêu lên áo cho đồng điệu.

NTK Mai Lâm: Nhân vật Út Khờ cũng có một cảnh quay với trang phục đáng nhớ, đó là vào ngày cưới dưới địa đạo. Ban đầu cảnh đó được tính toán cho mặc áo dài nhưng nó sẽ khá rườm rà,  không thực tế với hoàn cảnh của đội du kích dưới lòng địa đạo. Tôi đã nghĩ, thời điểm đó, du kích chiến đấu gian khổ, luôn đối đầu với quân thù thì có thời gian đâu mà may đồ, họ sẽ tận dụng có gì mặc đó. Ý tưởng của tôi xuất phát từ thực tế ấy, từ chiếc khăn rằn thân thuộc hàng ngày, các cô du kích có thể làm thành mấn. Tạo ra một thứ đặc biệt từ những thứ sẵn có. Lúc đó bò lên mặt đất hái hoa dại cũng không thực tế. Và thế là đám cưới đặc biệt hơn một chút với tài sản mà họ có. 

Chiếc mấn làm từ khăn rằn Út Khờ đội trong đám cưới có những bông hoa màu tím nho nhỏ, đó cũng là mô phỏng lại hoa dại ở vùng Củ Chi. Khi tôi đưa chiếc mấn đó cho đạo diễn, anh Chuyên thốt lên: “Ôi trời chị Mai ơi, xinh quá!”.

HỒ THU ANH – TRANG PHỤC CHÂN THẬT LÀ CẢM HỨNG NHẬP VAI

Ngoài vai trò diễn viên, Hồ Thu Anh còn được biết đến là một người mẫu đầy khí chất trong những bộ ảnh thời trang. Phong cách mặc của Thu Anh được cộng đồng thời trang trẻ mến mộ. Cô còn giữ kết nối thân thiết với thương hiệu Chanel thông qua các hoạt động thời trang của nhà mốt Pháp tại Việt Nam và quốc tế. Một gương mặt sáng trong thế giới thời trang sang trọng đã nhập vai vào thế giới của bóng tối Địa đạo. Không chỉ là tò mò cho vẻ ngoài của màn hoá thân này, Hồ Thu Anh cảm nhận thế nào về các phần đối lập trong thế giới của mình và nhân vật?

ELLE: Là một người mẫu, một người yêu thời trang, tiếp xúc với các nhãn hiệu xa xỉ quốc tế, Thu Anh cảm nhận ra sao khi hoá thân vào một nhân vật bị giới hạn về trang phục như Ba Hương trong Địa Đạo?

Hồ Thu Anh: Việc hóa thân vào nhân vật Ba Hương chưa bao giờ là một giới hạn, kể cả về trang phục hay phong cách. Thời trang và điện ảnh trong mình là hai thế giới độc lập nhưng không đối nghịch. Khi bước vào điện ảnh, mình gác lại phần Hồ Thu Anh của thời trang để sống trọn vẹn với nhân vật. Và ngược lại, khi rời khỏi vai diễn, mình cũng không để hình ảnh nhân vật lấn sang đời sống cá nhân quá nhiều.

Mình tin rằng, sự tôn trọng lớn nhất dành cho một nhân vật là được sống như họ. Nhưng điều thú vị là, dù mình phân tách rất rõ ràng, vẫn luôn có một sợi dây vô hình nào đó kết nối hai thế giới ấy. Âm thầm thôi, nhưng bền chặt. Và chính những va chạm giữa chúng lại khiến mình hiểu mình hơn, cả trong nghệ thuật lẫn trong cuộc sống

Chính vì vậy, mình cảm thấy rất thoải mái với trang phục của nhân vật Ba Hương. Thậm chí, mình thấy chúng rất đẹp – thực sự rất đẹp. Không chỉ riêng trang phục của Ba Hương, mà tất cả những bộ đồ trong phim, đều được thiết kế riêng bởi Nhà thiết kế Mai Lâm. Những bộ trang phục này không đơn giản chỉ là áo bà ba như mọi người vẫn nghĩ. Chúng có rất nhiều chi tiết tinh tế, mà dù trên phim có thể không thấy rõ, nhưng với người mặc – với một diễn viên đang hóa thân vào nhân vật – thì những chi tiết ấy hỗ trợ rất nhiều trong quá trình nhập vai.

Ví dụ, Ba Hương không chỉ có một bộ trang phục duy nhất trong phim. Nhân vật này có đến chín bộ đồ khác nhau, với nhiều màu sắc. Trên mỗi chiếc áo bà ba đều có những đường thêu rất nhỏ, thể hiện tính cách của nhân vật – một người phụ nữ lãng mạn, tỉ mỉ, giàu tình cảm và luôn nghĩ đến người khác. Đó là những chi tiết tuy nhỏ, nhưng lại góp phần quan trọng trong việc xây dựng chiều sâu cho nhân vật.

Làm diễn viên là như vậy – có rất nhiều lớp, nhiều tầng trong quá trình xây dựng một vai diễn. Và trang phục là một trong những lớp rất quan trọng ấy. Đối với mình, đây hoàn toàn không phải là sự giới hạn, mà là một phần tuyệt vời của trải nghiệm diễn xuất.

ELLE: Thu Anh và các bạn diễn có cảm nhận ra sao khi mặc trang phục của nhân vật trong phim?

Hồ Thu Anh: Khi mà Thu Anh và các bạn diễn trong phim được mặc những bộ trang phục mang lại cảm giác rất chân thật, mình cảm nhận được ngay cái sự “cũ” thật sự của nó. Quần áo không chỉ đơn giản là cũ, mà nó có tuổi thật, đã trải qua nhiều năm và rất nhiều lần giặt giũ. Cảm giác khi mặc bộ đồ này không phải là cảm giác lần đầu tiên mặc đồ mới, mà giống như đã mặc nó rất nhiều lần rồi. Chính cái cảm giác ấy giúp mình rất nhiều trong quá trình nhập vai. Khi mặc bộ đồ vào và bước vào bối cảnh cũng cực kỳ chân thật, thì cảm giác như mình không phải diễn nữa. Nó giúp mình rất nhiều khi quay phim.

ELLE: NTK Mai Lâm chia sẻ rằng chuẩn bị trang phục cho Ba Hương là khó và đáng nhớ nhất. Bạn có chung nhận định đó không? Với bạn thì bộ trang phục nào của Ba Hương là đặc biệt nhất?

Hồ Thu Anh: Về việc chuẩn bị trang phục cho nhân vật Ba Hương, mình không rõ quá trình chuẩn bị nó khó khăn thế nào, nhưng mình nghĩ vì Ba Hương là một nhân vật chính trong bộ phim này, nên nhân vật của mình có nhiều trang phục nhất. Hơn nữa, Ba Hương còn trải qua rất nhiều diễn biến tâm lý trong phim, từ khi chưa có tình yêu cho đến khi bắt đầu có tình cảm, rồi dần dần yêu thực sự. Vì vậy, bộ trang phục cũng thay đổi theo những diễn biến tâm lý này. Màu sắc và hoa thêu trên trang phục của Ba Hương cũng được thay đổi theo những sự thay đổi trong tâm lý đó.

Mình nghĩ rằng việc tìm ra màu sắc phù hợp cho bộ phim, cho nhân vật, và cho các diễn biến tâm lý là một việc không dễ. Bên cạnh đó, những chi tiết như hoa thêu hay câu thơ thêu trên áo phải tự nhiên, không thể làm quá chuyên nghiệp.

Chị Mai Lâm là một người làm trang phục rất chuyên nghiệp, nhưng các chi tiết phải giữ được vẻ nguệch ngoạc, không hoàn hảo, phù hợp với tính cách của một cô gái trong thời kỳ chiến tranh.

Ngoài ra, việc tìm ra họa tiết như một loài hoa thật hay câu thơ nào đó để thêu lên áo cũng yêu cầu rất nhiều sự tìm hiểu và nghiên cứu. Bộ trang phục của Ba Hương mà mình nhớ nhất chắc chắn là bộ áo bà ba màu hồng, với những bông hoa thêu trắng ở phần cổ, xuất hiện trong phần cuối của bộ phim. Lý do mình nhớ bộ trang phục này nhất là vì khi thử nó lên, mình cảm thấy ngay lập tức “Ba Hương đây rồi”. Đó là bộ trang phục đầu tiên mình thử và cảm nhận rằng nhân vật Ba Hương đã thực sự sống dậy trong mình.