Phim tài liệu “Chân trời rực rỡ”: Bản tình ca điện ảnh về đất và người Việt Nam

Gọi là phim tài liệu nhưng Chân trời rực rỡ đã vượt xa định nghĩa của thể loại này. Khác với những mô típ quen thuộc – câu chuyện hậu trường xoay quanh một nghệ sĩ cùng những phần trình diễn hoành tráng được ghi hình – tác phẩm của đạo diễn Lan Nguyễn hướng đến giá trị lớn hơn nhiều. Nhân vật chính ở đây không phải Hà Anh Tuấn, mà chính là bản sắc văn hóa Việt: âm nhạc truyền thống, tình người, tình yêu quê hương và tiếng gọi cội nguồn.

Một vòng luân hồi đầy cảm xúc

Bộ phim được cấu trúc qua bốn chương – Hạt, Cây, Rừng và Cội – tượng trưng cho một vòng đời hoàn chỉnh. “Trong hạt có cây, trong cây có rừng“, Hà Anh Tuấn chia sẻ, “và cuối cùng là cội – cội nguồn, cội rễ của chúng ta“. Dựa trên triết lý này, Lan Nguyễn khéo léo dẫn dắt người xem qua ba chiều thời gian: quá khứ, hiện tại và tương lai. Với kịch bản chắc tay và những câu chuyện đầy chiều sâu, Chân trời rực rỡ không chỉ là món quà tri ân dành cho một cá nhân, mà là hành trình tìm về của cả một cộng đồng – những người Việt phi thường trong vẻ nhỏ bé, bất kể họ ở đâu, thuộc thế hệ nào.

Chương mở đầu đưa khán giả trở lại sân khấu Chân trời rực rỡ năm 2023 và hành trình tìm về nghệ thuật hát xẩm của Hà Anh Tuấn. Những nghệ nhân nhí thuộc câu lạc bộ xẩm Hà Thị Cầu hiện diện như những ngọn lửa đang được nhen nhóm – minh chứng cho sức sống của loại hình nghệ thuật đang cần được bảo tồn khẩn thiết. Tiếp nối là màn trình diễn Công cha ngãi mẹ sinh thành đầy xúc cảm, tái hiện không khí đặc biệt của đêm nhạc với gần 20.000 người hâm mộ. Trong dòng chảy hướng về quá khứ, bộ phim còn đưa người xem đến với núi Mã Yên, Mẫu Động, Mã Lăng… – những vùng đất chứng kiến ba triều đại Đinh, Tiền Lê và Lý từng xoay vần trong gió bụi lịch sử.

Chương Cây đưa khán giả chìm đắm trong cảm xúc qua những thước phim trích từ chương trình Như chưa hề có cuộc chia ly. Ở đó, những con người Việt ly tán khắp nơi vì bao lý do đã tìm thấy nhau, minh chứng cho sự toàn vẹn và hòa hợp. Từ vô số câu chuyện, đạo diễn Lan Nguyễn tinh tế chọn lọc hai trường hợp điển hình, trong đó mạch truyện về người phụ nữ Pháp tìm về quê nội đã lấy đi biết bao nước mắt, qua đó làm bật lên thông điệp: dù ở bất cứ đâu, người Việt vẫn chung máu mủ, ruột rà. Và ngay cả khi không cùng huyết thống, sự che chở, đùm bọc cũng đủ biến họ thành một gia đình.

Chương Rừng hướng đến thiên nhiên qua sự xuất hiện của Kitaro – nhà sản xuất âm nhạc từng đoạt nhiều giải Grammy, đồng thời là khách mời đặc biệt tại live concert Chân trời rực rỡ. “Im lặng là âm thanh hay nhất, bởi ở đó thiên nhiên cất tiếng,” ông chia sẻ. “Tôi không sáng tạo. Thiên nhiên chảy qua tôi, từ đó âm nhạc thành hình“. Và sau hành trình qua Hạt, Cây, Rừng, Cội chính là điểm trở về – nơi ta chạm đến bản chất, nguồn cội. Như Hà Anh Tuấn tự vấn: quê hương, rốt cuộc “là một nơi chốn hay một cảm giác”?

Với cấu trúc rõ ràng và những câu chuyện đầy sức lay động, Lan Nguyễn đã tạo nên một tác phẩm gọn gàng, súc tích mà vẫn sâu sắc. Đây chính là thành công lớn nhất của bộ phim, bởi với một dự án đa tuyến và chứa đựng nhiều thông điệp như Chân trời rực rỡ, nếu thiếu đi sự khéo léo trong cách kể, nhịp điệu dễ trở nên rời rạc, những thông điệp cũng khó được truyền tải trọn vẹn. Kế thừa kinh nghiệm từ Màu cỏ úa và Những vết thương lành, Chân trời rực rỡ một lần nữa khẳng định tài năng của Lan Nguyễn trong dòng phim tài liệu.

Tuy nhiên, bộ phim vẫn còn một số điểm có thể hoàn thiện hơn. Thứ nhất, phần dẫn nhập cho bốn chương Hạt – Cây – Rừng – Cội khá dài với nhiều hình ảnh sau đó bị trùng lặp ở các phần tiếp theo. Thứ hai, thời lượng giữa các chương chưa thực sự cân bằng – Rừng và Cội lướt qua khá nhanh, trong khi Hạt lại kéo dài với nhiều mạch truyện chỉ riêng ở phần này. Nếu Lan Nguyễn tách riêng phần lịch sử từ Hạt sang Cội, bộ phim có thể đạt được sự cân đối tốt hơn – rốt cuộc, chẳng phải qua những gì đã qua, ta mới thực sự hiểu về chính mình?

Cuối cùng, chương Rừng với sự xuất hiện của Kitaro vẫn chưa đủ đầy đủ khi thiếu vắng những câu chuyện khác như dự án cứu trợ động vật Save Vietnam’s Wildlife hay lễ hội âm nhạc Forestival… Tất nhiên, có thể những mảng đề tài này đang được dành cho một phim tài liệu tiếp theo.

Tầm nhìn của một đạo diễn tài hoa

Về mặt nghệ thuật, Chân trời rực rỡ sở hữu nhiều điểm nhấn ấn tượng. Trước hết, các góc quay của Lan Nguyễn liên tục biến đổi, mang đến cho người xem vô số khung hình phong phú mà không hề đơn điệu hay lặp lại. Cô khéo léo áp dụng đa dạng kỹ thuật – từ timelapse trong quá trình dựng sân khấu, flycam bay lượn qua những khoảng rừng bạt ngàn, cho đến những montage chuyển đổi đột ngột trong phân đoạn lịch sử với làn khói hương nghi ngút. Cách tạo transition giữa các cảnh cũng đầy sáng tạo – đôi khi chồng chập, đôi khi là sự tiếp nối đầy ẩn ý.

Bộ phim còn mang dáng dấp “phim trong phim” khi tái sử dụng phim tài liệu Xẩm của Bùi Thạc Chuyên cùng các thước phim từ chương trình Như chưa hề có cuộc chia ly, tạo nên sự giao thoa thú vị giữa quá khứ và hiện tại.

Dù là phim tài liệu, Chân trời rực rỡ vẫn sở hữu những khung ảnh mang hơi thở điện ảnh đậm đà với nhiều ẩn dụ độc đáo. Điều đó thể hiện rõ ở gần cuối phim, khi hai nghệ nhân nhí cùng nhau hát xẩm bên gốc cây cổ thụ cao lớn. Bằng cách làm nhòe hình ảnh theo chuyển động, Lan Nguyễn dẫn người xem vào một miền hoang tưởng siêu thực đầy mê hoặc. Hay những khung hình tại Mẫu Động, nơi các tượng Phật được khắc họa lần lượt qua những cú di chuyển camera dolly ngang mượt mà. Ở phần hai, dòng suối lững lờ trôi, những thân cây trụi gốc, một chiếc thuyền mắc cạn… đều trở thành ẩn dụ cho sự chia ly, những hình ảnh tuyệt đẹp đánh thẳng vào cảm xúc người xem.

Bên cạnh câu chuyện đầy ý nghĩa, âm nhạc và cách sử dụng âm thanh chính là yếu tố quan trọng thứ hai làm nên thành công của Chân trời rực rỡ. Dù sở hữu kho tư liệu khổng lồ từ live concert, Lan Nguyễn không hề lạm dụng mà khéo léo đan xen chúng vào mạch truyện. Công cha ngãi mẹ sinh thành gợi về hát xẩm, Người đi xuyên thời gian đưa ta về dòng chảy lịch sử, Tình ca và Người Việt Nam chạm đến chia ly và tình người, Ánh trăng tan hòa quyện với thiên nhiên… để rồi khép lại bằng Những đứa con của rồng. Mỗi tiết mục được cắt ghép với thời lượng hợp lý, kết hợp phần dẫn truyện đầy cảm xúc của Hà Anh Tuấn, tạo nên một tổng thể hài hòa.

Không chỉ dừng lại ở những ca khúc chủ đạo, bộ phim còn sở hữu phần nhạc nền vô cùng độc đáo. Lắng tai, bạn sẽ bắt gặp tiếng chim hót, âm thanh thiên nhiên… được thu tự nhiên. Trong những phân đoạn lịch sử, Lan Nguyễn khéo léo tạo nên cảm giác thành kính, có phần siêu thực và uy nghiêm.

Chính vì thế, không khó hiểu khi tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 24 vừa qua, Chân trời rực rỡ được đề cử ở cả hai hạng mục Thiết kế Âm thanh Xuất sắc nhất và Phim Tài liệu Xuất sắc nhất. Đạo diễn Lan Nguyễn đã thành công trong việc kể chuyện không chỉ bằng hình ảnh mà còn bằng âm nhạc – tạo nên dấu ấn riêng biệt cho tác phẩm này.

Từ những điều trên, có thể khẳng định Chân trời rực rỡ đã truyền tải trọn vẹn thông điệp của Hà Anh Tuấn trong các dự án của mình – không chỉ mang ý nghĩa nội hàm sâu sắc mà còn hướng đến xã hội và sự tử tế. Kết hợp với góc nhìn ấy, tác phẩm tiếp tục khẳng định tài năng của Lan Nguyễn trong việc phá bỏ giới hạn thể loại, truyền đi thông điệp rằng cá nhân hoàn toàn có thể nhường chỗ cho những điều tốt đẹp hơn. Từ đó, khơi gợi trong người xem giá trị chân – thiện – mỹ bất diệt cùng hành trình khám phá căn tính Việt.

---

Xem thêm

•Review phim “Trinh Thám Bóng Đêm”: Phim hình sự Dân quốc gay cấn mùa cuối năm

•Review phim “Thai chiêu tài”: Cơn gió lạ của thị trường phim kinh dị Việt cuối năm 2025

•Review phim “Now You See Me 3”: Sự trở lại của nhóm Tứ Kỵ có đáng chờ đợi?

---