Chuyện 2023 ở Hollywood: Tạm biệt một năm thăng trầm
Năm 2023 là một năm đặc biệt và nhiều thử thách với ngành công nghiệp điện ảnh Hoa Kỳ. Hollywood được kỳ vọng sẽ thay đổi thế giới và phục hồi ngành giải trí hậu chấn thương vì đại dịch Covid, thế nhưng khi nhìn lại 2023 từ gương chiếu hậu, các sự kiện lần lượt như lạm phát, chiến tranh, hai cuộc đình công lớn, sự trỗi dậy của trí tuệ nhân tạo… Hollywood thực sự đã trải qua 1 năm thăng trầm.
Tổng quan một năm đầy biến động của Hollywood.
Hai cuộc đình công lịch sử
Ngày 2/5, sau sáu tuần liên tiếp đàm phán không thành, Hiệp hội biên kịch Hollywood (WGA), đại diện cho 11.500 biên kịch điện ảnh, truyền hình lẫn các loại bình giải trí khác đã đứng ra mở cuộc đình công chống lại Liên minh các nhà sản xuất điện ảnh và truyền hình (AMPTP). Tập thể nhóm thương lượng thay mặt cho các nhân viên đến từ các hãng phim hàng đầu và các “ông lớn” trên mặt trận phát trực tuyến của Hollywood như Apple, Disney, Netflix, Sony, Warner Bros, Amazon, Paramount, NBCUniversal. Đến tháng Bảy, Hiệp hội diễn viên Hollywood (SAG AFTRA) – công đoàn lớn nhất ngành giải trí, đại diện cho 160.000 diễn viên, nghệ sĩ cũng đồng thuận tham gia, đánh dấu cuộc đình công kép đầu tiên trong lịch sử của Hollywood kể từ năm 1960.
Cuộc đình công kép kéo dài hơn 6 tháng kéo theo nhiều hệ lụy.
Trong số các tranh chấp lao động giữa hai bên bao gồm các quan ngại về hợp đồng, áp lực lạm phát, chế độ phân phối lợi nhuận cũng như ảnh hưởng của trí tuệ nhân tạo (AI) trong kỷ nguyên phát trực tuyến.
Theo đó, các buổi chiếu phim lần lượt bị hủy bỏ, thảm đỏ LHP ảm đạm và hàng loạt dự án bỏ ngỏ khi hơn 11.500 nhân sự từ chối làm việc. Cộng thêm hai kỳ phim lớn trong năm là Halloween và Giáng sinh đều phải đối mặt hiện trạng doanh thu bết bát, kéo theo “hiệu ứng domino” với hàng loạt thất bát leo thang từ đình trệ quảng bá phim, các chương trình truyền hình trò chuyện buổi tối phải phát đi phát lại, những gã khổng lồ như Disney, Warner Bros, Paramount hay NBCUniversal mất trắng hàng trăm triệu USD…
Đầu tháng 11, kinh đô điện ảnh cuối cùng cũng tìm lại ánh sáng khi chính thức thoát khỏi viễn cảnh tối tăm của hơn sáu tháng đình công. Tuy nhiên, hiện thực trước mắt vẫn là một gáo nước lạnh khi tổng thiệt hại cho nền kinh tế lên đến 6 tỷ USD. Dù thế, cuộc đình kép lịch sử vẫn được xem là “mầm xanh mọc lên từ hoang mạc” khi mang tới một niềm hy vọng mới có thể thay đổi bộ mặt ngành giải trí theo hướng tích cực và công bằng hơn.
Kỷ nguyên của “rắn chúa” Taylor Swift
Trong gần hai thập niên hoạt động của Taylor Swift bao gồm cả giai đoạn phát triển thần tốc của Internet, chứng kiến mạng xã hội làm suy thoái thời hoàng kim của đĩa CD bằng cách đa dạng hóa cách con người hiện đại giải trí. Tuy nhiên, vị thế của Taylor trong dòng chảy văn hóa đại chúng gợi lại thời đại mà cả thế giới đều nghe những đĩa đơn ăn khách giống nhau, xem những thứ giống nhau trên truyền hình, ăn mặc và chải những mái đầu như nhau… Đó là thời đại sôi động, khí thế của Beatlemania (hiện tượng hâm mộ The Beatles trong thập niên 60 của thế kỷ XX) hay triều đại bước nhảy Moonwalk của Michael Jackson với những người hâm mộ cuồng nhiệt cùng khóc, cùng cười, “cùng ngồi trong bóng tối, cùng bước ra ánh sáng”.
Tại thời điểm bùng nổ cơn sốt hòa nhạc sau đại dịch, giọng ca Blank Space đã đưa The Eras Tour trở thành chuyến lưu diễn Hoa Kỳ có doanh thu cao nhất mọi thời đại, xác lập Kỷ lục Guinness Thế giới với tổng doanh thu lên tới 1,04 tỷ USD; phá vỡ thành tích trước đó của danh ca huyền thoại Elton John với chuyến lưu diễn Farewell Yellow Brick Road Tour. Elton đã đi một con đường dài bao lâu để chạm tay tới ngôi vị cao nhất đó? Năm năm! Và khi đó ông đã 76 tuổi. Nhưng Taylor mới chỉ 34, chín tháng cho tour diễn kỷ lục và cô có một tương lai dài để tiếp tục chinh phạt những cột mốc lớn trong sự nghiệp cầm mic.
Công chúa nhạc đồng quê có một năm rực rỡ với nhiều thành tựu quan trọng .
Theo thống kê từ Billboard, chuỗi giải thưởng âm nhạc Billboard trong năm của ngôi sao nhạc pop có thể kể đến: nữ nghệ sĩ hàng đầu, nghệ sĩ hàng đầu Billboard 200, nhạc sĩ hàng đầu Hot 100, nghệ sĩ Radio Songs hàng đầu, nghệ sĩ có doanh số bài hát hàng đầu, nghệ sĩ hàng đầu Billboard Global 200, nghệ sĩ hàng đầu Billboard Global Excl. U. S, nữ nghệ sĩ nhạc đồng quê hàng đầu và ca khúc bán chạy nhất cho Anti-Hero…
Song hành với tour diễn thế kỷ là bộ phim chiếu rạp cùng tên đã lần nữa nối dài kỷ lục của “rắn chúa” khi trở thành bộ phim hòa nhạc có doanh thu cao nhất mọi thời đại. Bên cạnh đó, Taylor Swift được Tạp chí Times vinh danh là Nhân vật của năm 2023, Forbes đánh giá là một trong năm những người phụ nữ quyền lực nhất thế giới. Ngoài những thành tựu về nghệ thuật và kinh tế, nữ ca sĩ còn nuôi dưỡng một cộng đồng Swifties (tên gọi cộng đồng người hâm mộ của Taylor Swift) mang tinh thần cống hiến lẫn sự tử tế, hoạt động mang lại những giá trị tích cực cho xã hội.
Hiệu ứng “Barbenheimer”
Hơn bốn năm trước, sau thời điểm Avenger: Endgame san bằng kỷ lục của Avatar 1 để trở thành bộ phim có doanh thu cao nhất mọi thời đại, đạo diễn Martin Scorsese đã có một bức tâm thư dự đoán một ngày nào đó kỷ nguyên siêu anh hùng sẽ thất thế. Nhận định của ông nhận về khá nhiều chỉ trích bởi ông cho rằng thể phim này không phải điện ảnh, nhất là khi siêu anh hùng đang là dòng phim thống trị màn ảnh rộng.
Tuy nhiên, thời gian là câu trả lời chính xác nhất, minh chứng cho quan điểm của cha đẻ của Taxi Driver (1976), rằng mọi đỉnh hoàng kim đều chỉ là tạm thời. Tiêu chuẩn phim cũ đã thay đổi đáng kể kể từ thời kỳ bùng nổ điện ảnh độc lập, khán giả hiện đại đang ở trong một tâm thế khác, họ đòi hỏi những câu chuyện mang tính nhân bản, kích thích tư duy, cộng hưởng về mặt cảm xúc và táo bạo hơn về mặt nghệ thuật.
Không có năm nào mà một bộ phim dài ba tiếng về vấn đề an ninh trong Chiến tranh lạnh thu về gần 1 tỷ USD doanh thu phòng vé toàn cầu, giành hàng loạt giải thưởng danh giá tại các LHP và trở thành “ngựa ô” trên đường lên đỉnh Oscar. Ra mắt cùng lúc với kiệt tác của Christopher Nolan, Barbie cũng là một cái tên dậy sóng màn ảnh với câu chuyện về một nhân vật đã quen thuộc với tuổi thơ của nhiều thế hệ: búp bê Barbie. Bằng cách kết hợp các yếu tố phiêu lưu, chính kịch, bộ phim phục vụ nhiều đối tượng khác nhau bao gồm các cá nhân đang tìm kiếm những câu chuyện thách thức khuôn mẫu và phản ánh sự phức tạp của trải nghiệm đời thực.
Hai bộ phim mang hai sắc thái và bầu không khí đối nghịch. Một bên là màu sắc cổ điển và âm hưởng phim Noir với bức thông điệp lớn về bi kịch thế giới 1945, thảm họa hạt nhân; các nhân vật lớn là những nhà khoa học, lý thuyết vật lý; bối cảnh lớn chạy dài khắp nước Mỹ… Một bên lại mang không khí vui tươi, đa sắc màu với tone hồng chủ đạo, nhiều yếu tố giải trí, có phần “trẻ con”, bối cảnh giả tưởng nhưng mang thông điệp lớn về hành trình khám phá bản thân, vượt thoát khủng hoảng hiện sinh của giới nữ.
Hai bộ phim mang màu sắc đối ngược nhưng thành công chinh phục khán giả.
Oppenheimer lẫn Barbie đã trở thành hai cái tên thay đổi cuộc chơi phòng vé. Theo dữ liệu từ Box Office Mojo, cả hai đều lọt top ba phim có doanh thu cao nhất toàn cầu. Vị trí thứ nhất thuộc về Barbie với 1,44 tỷ USD. Oppenheimer xếp vị trí thứ ba với 952,7 triệu USD. Xếp thứ hai là The Super Mario Bros, một chiến thắng đầy bất ngờ bởi các bộ phim chuyển thể từ trò chơi điện tử chưa từng có tiền lệ bội thu ở kinh đô điện ảnh.
Hiện tượng Barbenheimer một mặt cho thấy sự tương tác phức tạp giữa điện ảnh và các giá trị văn hóa xã hội, mặt khác góp phần định hình cách khán giả đang nhìn nhận các câu chuyện trong một ngành công nghiệp đang dần bão hòa với loạt tác phẩm nhượng quyền.
Một năm thất bát của “ông trùm điện ảnh” Disney
Đầu tháng 2, Ant-man and the Wasp: Quantumania đưa Marvel bước vào giai đoạn thứ năm với bước thụt lùi khi chỉ thu về 476 triệu USD toàn cầu, cách xa con số 600 triệu USD cần thiết để đạt điểm hòa vốn. Phần hai The Marvels cũng không khá khẩm hơn khi trở thành minh chứng cuối cùng ở thể loại này của hãng góp phần tái khẳng định một năm sinh nhật buồn của trùm điện ảnh. The Marvels chật vật đáp đất với kỷ lục doanh thu tuần đầu thấp nhất trong lịch sử loạt phim. Song song, kỳ phùng của Marvel là hãng DC cũng không thoát khỏi viễn cảnh chới với tương tự. Sau một thập kỷ thống trị phòng vé, ngành điện ảnh nói chung lại thêm một năm chứng kiến sự nứt vỡ của triều đại siêu anh hùng.
Trong khi đó, màn tái khởi động Haunted Mansion với dàn diễn viên nổi tiếng như Jamie Lee Curtis, Tiffany Haddish và Jared Leto bị xem là vụ đắm tàu vĩ đại trên bản đồ điện ảnh của Disney 2023. Ngay cả phần phim cuối cùng đánh dấu lời chia tay từ thương hiệu đình đám Indiana Jones với cái tên Harrison Ford cũng không cứu được ông trùm thoát khỏi phản ứng phòng vé trung bình. Bộ phim live-action The Little Mermaid được quảng bá rầm rộ nhưng vẫn hoàn toàn lép vế khi ra mắt tại thị trường quốc tế, kèm theo làn sóng tranh cãi dữ dội khi mang hình ảnh nàng tiên cá da màu đầu tiên lên màn ảnh rộng.
2023 đánh dấu một năm thất thu của ông lớn Disney.
Ngoài ra, địa hạt phim hoạt hình cũng không tạo nên nhiều dấu ấn với nguồn thu sồi sụt. Theo trào lưu khai thác dòng điện ảnh lưu vong – khám phá câu chuyện và góc khuất của những người nhập cư, Elemental với kinh phí sản xuất 200 triệu USD chỉ thu về gần 500 triệu USD toàn cầu, con số khá hời hợt nếu so với tác phẩm ra mắt năm 2015 mang tên Inside Out trở thành hiện tượng phòng vé với hơn 860 triệu USD.
Đánh dấu sinh nhật trăm năm thành lập, Disney cuối cùng kết thúc 2023 bằng màn thổi nến với Wish. Điều đáng buồn bộ phim lại buộc hãng đứng trước khoản lỗ tầm cỡ khi chỉ mang lại 125 triệu USD. Kết thúc một năm vật lộn tại phòng vé, hãng thậm chí không sở hữu một bộ phim nào mang lại 1 tỷ USD. Cùng hệ quả từ cuộc đình công kép, nhiều dự đoán cho rằng sự âm u này của Disney sẽ kéo lê sang cả năm 2024.
Xem thêm
• 5 bài học truyền cảm hứng từ Taylor Swift sau tuổi 30
• Studio A24 và vị thế “người khổng lồ” của điện ảnh Indie
Quan ngại về viễn cảnh AI “lấn sân” giải trí
Một trong những vấn đề then chốt trong các cuộc đàm phán giữa SAG và các hãng phim là việc áp dụng, quản lý AI trong sản xuất phim. WGA quan ngại rằng các hãng phim do AMPTP đại diện có thể không còn nhu cầu thuê người viết kịch bản mà chọn chuyển sang sử dụng các kịch bản do các hệ thống như Chat GPT soạn thảo để cắt giảm chi phí. Họ lo sợ rằng chuyên môn lẫn kinh nghiệm của bản thân sẽ bị gạt bỏ để ưu tiên cho sự nhanh nhạy của máy móc hoặc những người có kỹ năng làm việc với AI. SAG-AFTRA lại lo lắng về tiềm năng của AI trong việc thay thế các diễn viên và sáng tạo, sử dụng hình ảnh kỹ thuật số lẫn giọng nói của họ để phục vụ công tác sản xuất mà không có sự chấp thuận của họ.
Những lo lắng này không hề vô căn cứ bởi các hãng phim lớn của Hollywood như Disney đã thực sự áp dụng và tiếp nhận AI. Năm 2012, Disney mua lại Lucasfilm – công ty sản xuất do George Lucas thành lập, với giá ước tính 4,05 tỷ USD. Theo Disney, việc mua bán này đã mang lại cho công ty quyền sản xuất các bộ phim, phim truyền hình dài tập và các sản phẩm khác về loạt phim nổi tiếng Star Wars, Indiana Jones và Willow. Kể từ đó, Nhà Chuột nghiễm nhiên sử dụng hình ảnh của các diễn viên đã qua đời thông qua công nghệ AI, chẳng hạn như Peter Cushing (nam diễn viên mất năm 1994), người đóng vai Grand Moff Tarkin trong bộ phim gốc Rogue One: A Star Wars Story (2016) của George Lucas và Carrie Fisher (nữ diễn viên mất năm 2016) tiếp tục vai diễn Công chúa Leia trong Star Wars: The Rise of Skywalker (2019).
Gần đây nhất, với Indiana Jones and the Dial of Destiny, Disney đã sử dụng công nghệ deepfake (làm giả) kỹ thuật số đặc biệt để chuyển Harrison Ford, nam tài tử 81 tuổi, thành Indiana phiên bản khoảng chừng 40 trong các phân đoạn đầu. Trí tuệ nhân tạo cũng tạo ra giọng nói của những ngôi sao quá cố như họa sĩ Andy Warhol, đầu bếp Anthony Bourdain để phục vụ cho hai bộ phim tài liệu mang tên The Andy Warhol Diaries và Roadrunner.
AI dược sử dụng trong một phân cảnh phim nhằm trẻ hóa diễn viên.
Câu hỏi cần đặt ra ở đây là liệu khán giả sẽ quan tâm tới việc xem nội dung do máy móc sản xuất hay do con người sản xuất? Và chỉ khi tìm ra câu trả lời cho điều đó mới có hy vọng mang lại cho các biên kịch, diễn viên sự đảm bảo mà họ đang tìm kiếm cũng như tìm ra lối đi phù hợp giúp ngành giải trí thích ứng với thời đại AI.
Hệ quả từ những biến động của năm 2023 đã đưa đến cho giai đoạn khởi động của năm 2024 một chút xám xịt. Mean Girls phiên bản remake là phát súng đầu tiên của năm, được phát hành ngày 12/1. Hàng loạt bộ phim được kỳ vọng cũng ấn định ngày chiếu như Dune: Part Two, Kung Fu Panda 4, Cabrini, Godzilla x Kong: The New Empire … Trong khi đó, AI vẫn là câu chuyện nhức nhối trong mọi khía cạnh. Tour diễn lịch sử của Taylor sẽ tiếp tục kéo dài tới tháng 12/2024, hứa hẹn mang lại nhiều thành tích mới. Song song, xu hướng tại gia hóa điện ảnh cũng là một thách thức lớn đe dọa nguồn thu của thị trường chiếu bóng.
Dù thế, vẫn nhiều hy vọng lẫn dự đoán cho rằng Hollywood sẽ có những bước chuyển lớn vào năm 2024 để có thể tạo nên những hiệu ứng như “Barbenheimer” và định hình lại bối cảnh, vị thế kinh đô của mình.
Bài: Hoàng Thúy Vân
