Số người mắc các rối loạn về sức khỏe tâm thần và sử dụng chất gây nghiện chiếm 13% dân số thế giới và được ước tính là nguyên nhân của 14,3% số ca tử vong trên toàn cầu (khoảng 8 triệu ca tử vong mỗi năm). Điều này cho thấy sức khỏe tinh thần quan trọng không kém sức khỏe thể chất. Tuy nhiên, ở một số quốc gia, việc nhắc đến sức khỏe tâm lý vẫn bị hạn chế.

Nếu bạn đang thiếu một hoặc nhiều đặc điểm cho thấy một tâm trí khỏe mạnh dưới đây, đừng buồn và đánh giá thấp bản thân, vì bạn luôn có thể cải thiện sức khỏe tâm thần của mình bất cứ lúc nào bằng cách tập luyện thói quen của một người có tinh thần khỏe mạnh.

1. Chấp nhận bản thân

Một người khỏe mạnh về tinh thần hoàn toàn chấp nhận con người thật của mình. Những người như vậy rất tin vào giá trị của bản thân, họ biết họ là ai và họ là gì. Vì vậy, họ luôn cảm thấy cuộc đời mình vui vẻ và hạnh phúc. Họ cũng không bao giờ cố gắng làm hài lòng tất cả mọi người hoặc tìm kiếm sự chấp nhận nơi người khác. Đây là những đặc điểm cơ bản của một tâm trí lành mạnh.

Ảnh: Pexels/Cottonbro

Thiếu sự chấp nhận bản thân thường gặp ở những người dễ bị căng thẳng, hay lo âu hoặc những người mắc các loại bệnh tâm lý. Các vấn đề về ngoại hình, phong cách, công việc, học tập… luôn khiến họ ở trong trạng thái lo lắng không biết mọi người sẽ nghĩ gì về mình. Do đó, những người này thường lo lắng khi nói chuyện với mọi người và tìm kiếm sự công nhận. 

Bí quyết sống

19 cách tự thể hiện bản thân giúp bạn sống chủ động hơn

2. Kiểm soát cảm xúc của mình 

Cuộc sống đầy thăng trầm và bạn không thể kiểm soát được mọi thứ. Một người có tâm lý khỏe mạnh hiểu rất rõ việc chôn cất những mối hận thù; sợ hãi hay lo lắng chẳng có ý nghĩa gì. Họ hầu như không lãng phí thời gian để cố gắng giải quyết những thứ không nằm trong tầm kiểm soát của mình. Thay vào đó, họ tìm cách nắm được cách mình phản ứng với những cảm xúc, cố gắng điều hướng nó khi đối diện với cảm xúc tiêu cực như nóng giận hay ghen tỵ. Chính những đặc điểm này giúp người có sức khỏe tâm thần tốt có thể chữa lành cho bản thân nhanh hơn, không ngừng vươn lên cho dù có bị chìm sâu xuống nơi tăm tối nhất của cuộc đời. 

Ảnh: Unsplash/Ann Danilina

Ngược lại, người có một sức khỏe tâm lý ít khỏe mạnh hơn thường ám ảnh về một “cuộc sống hoàn hảo”. Họ thường bị cảm xúc tiêu cực lấn át mỗi khi sự thất vọng ập đến và cảm thấy khó khăn trong việc chấp nhận, buông bỏ và bước tiếp. Tuy nhiên, không có gì là hoàn hảo trên thế giới này. Hãy từ từ tập luyện và bạn sẽ làm được. 

3. Có những mối quan hệ tốt và hòa thuận 

Robert Waldinger (nhà tâm thần học, nhà phân tâm học và thiền sư người Mỹ với bài nói nổi tiếng trên TED talks: What makes a good life? Lessons from the longest study on happiness (Điều gì tạo nên một cuộc sống tươi đẹp? Bài học từ nghiên cứu lâu nhất về hạnh phúc) đã thực hiện một trong những nghiên cứu dài nhất từ ​​trước đến nay để tìm ra điều gì khiến một người hạnh phúc và khỏe mạnh. Nghiên cứu đồ sộ diễn ra trong 80 năm đưa đến một phát hiện đáng ngạc nhiên: “Các mối quan hệ tốt giúp chúng ta hạnh phúc và khỏe mạnh hơn”, ông Robert Waldinger nói.

Ảnh: Unsplash/Dominic Ssansotta

Nuôi dưỡng và duy trì các mối quan hệ khiến mình hài lòng là một trong những đặc điểm nổi trội của một người khỏe mạnh về tinh thần. Điều quan trọng là chất lượng của các mối quan hệ này, không phải số lượng bạn bè và người thân mà bạn có. Theo ông Waldinger, sự kết nối mạnh mẽ với xã hội và sự gắn bó sâu sắc với những người thân yêu giúp bạn khỏe mạnh hơn, sống lâu hơn và hạnh phúc hơn.

Những người không khỏe mạnh về tinh thần thường gặp nhiều xung đột trong hôn nhân, có các mối quan hệ không hạnh phúc và không có ai để trông cậy vào lúc khó khăn. Nỗi đau thân thể cộng với nỗi đau tinh thần có thể khiến nhận thức của họ bị suy giảm sớm. Ông Waldinger cho biết: “Mối quan hệ lành mạnh, ấm áp và gần gũi có khả năng làm giảm những khó khăn trong quá trình già đi”. 

4. Hòa đồng với mọi người  

Đây là một trong những đặc điểm tuyệt vời của một người có tinh thần khỏe mạnh. Người có niềm tin vào bản thân cũng có thể là nguồn ủi an với người khác. Những người này luôn là con người thật của họ, không cố gắng gây ấn tượng với người khác. Do đó, họ luôn thể hiện lòng chân thành của mình cho dù là trong lời chào xã giao với hàng xóm mới hay khi trò chuyện với người khác. Phẩm chất này giúp họ xây dựng mạng lưới mối quan hệ, tận dụng chúng để phát triển bản thân hơn.

Ảnh: Pexels/Elle Hughes

Những người không yêu bản thân hoặc chán nản với cuộc sống hiện tại gặp khó khăn trong việc kết bạn hay kết thân với đồng nghiệp. Họ không dễ thích nghi với xã hội cũng như vật lộn với việc trưởng thành trong cảm xúc. Giữ tinh thần luôn lạc quan hay tìm kiếm sự giúp đỡ vào những lúc khẩn cấp khiến họ phiền lòng, do đó chậm trễ trong việc đạt được mục tiêu của mình.

5. Không dễ bị tổn thương 

Bạn đã bao giờ thấy một người cười vì những lỗi lầm của chính họ chưa? Không có gì để ngạc nhiên cả! Những người chấp nhận và yêu thương bản thân luôn cảm thấy mọi thứ tươi đẹp và do đó, ít lo lắng hơn. Họ không để mình bị tổn thương vì những nhận xét hoặc chỉ trích tiêu cực. Ngược lại, với khả năng nhìn mọi thứ một cách lạc quan và kiểm soát tốt cách bản thân phản ứng với cảm xúc của mình, người có tâm hồn khỏe mạnh có thể dễ dàng chấp nhận những khuyết điểm của bản thân họ. 

Ảnh: Unsplash/Andrikyo

Những người bi quan khó sở hữu một tinh thần vững chắc, vì họ không bao giờ cảm thấy mình đủ tốt. Vô tình, theo thời gian, họ gán những nghi ngờ và bất an của chính mình lên người khác, một trò đùa vô ý cũng khiến họ tổn thương sâu sắc.

6. Tôn trọng bản thân

Những người khỏe mạnh về mặt tinh thần không chỉ tôn trọng bản thân mà còn cả bạn bè, gia đình và thậm chí, những người xa lạ. Họ nói chuyện với mọi người một cách điềm đạm ngay cả khi có sự khác biệt về ý kiến, quan điểm và cách nhìn nhận đối với cuộc sống.

Ảnh: Unsplash/Emmanuel Bior

Cũng giống như việc coi trọng, tôn trọng, chấp nhận và yêu thương bản thân, tâm hồn khỏe mạnh nhắc nhở những người này tôn trọng và chấp nhận con người thật của mọi người. Những người không may mắn có những khiếm khuyết về tâm lý thường ít yêu thương bản thân, đôi lúc làm tổn thương người khác. Họ khó điều hòa suy nghĩ tiêu cực, vậy nên, họ thường chú tâm vào những mặt tối hơn ở mọi thứ. Nhưng điều đó không có nghĩa là họ không chấp nhận ý kiến hay thiếu tôn trọng người khác.

7. Độc lập và trách nhiệm 

Trách nhiệm là một đặc điểm nổi bật khác của một người có tâm lý khỏe mạnh. Những người như vậy thường chịu trách nhiệm cho những sai lầm hay cuộc sống của mình. Họ nhận ra rằng những suy nghĩ, cảm xúc, thái độ và hành động định hình cuộc sống và tương lai của họ. Cho dù chỉ là một quyết định về nhãn hiệu quần áo, người có tâm trí khỏe mạnh luôn sáng suốt, quyết đoán và chấp nhận may rủi mà không phàn nàn, chê trách. 

Ảnh: Pixabay

Ngược lại, một tâm trí ít khỏe mạnh hơn khó chấp nhận những khuyết điểm vì cách họ tiếp cận cuộc sống quá lý tưởng so với thực tế. Họ đôi khi đưa ra những quyết định chưa chín chắn dựa trên các tình huống khẩn cấp và lợi ích trước mắt. Điều này có thể khiến họ rơi vào vòng lẩn quẩn của dằn vặt và mất mát.

8. Thích nghi với những thay đổi

Đặc điểm cơ bản của một người khỏe mạnh về tinh thần là luôn có thể thay đổi để thích nghi với mọi thay đổi. Sự thích nghi là điều cần thiết trong thế giới động vật và thực vật, chẳng hạn như một con cóc ngụy trang để hòa lẫn với môi trường xung quanh, từ đó tránh những kẻ săn mồi.

Ảnh: Pexels/Maria Orlova

Tương tự như vậy, một người có tâm hồn lành mạnh có thể thay đổi môi trường theo hướng tốt hơn hoặc nhanh chóng thích nghi với những thay đổi mới. Thái độ và hành vi đó giúp họ phát triển bản thân nhanh hơn, thành công và hạnh phúc hơn. 

Thay đổi nhanh chóng không phải là thế mạnh của người có sức khỏe tinh thần yếu, vì họ dễ bị choáng ngợp. Họ thường thất bại trong việc điều chỉnh mình với xã hội, thường là do tâm lý nạn nhân, cuối cùng, phát triển trong một môi trường không tối đa hóa khả năng thành công của họ.

9. Khả năng tự nhận thức cao

Tự nhận thức cũng là một trong những đặc điểm quan trọng để sở hữu một sức khỏe tinh thần khỏe mạnh. Thường xuyên tự đánh giá, tự suy xét nội tâm và hồi tưởng giúp một người hiểu rõ hơn điểm mạnh, điểm yếu, cảm xúc, suy nghĩ, giá trị, khả năng, quyền lực và các lĩnh vực cần cải thiện của mình.

Ảnh: Unsplash/Wes Hicks

Hiểu rõ về bản thân kết nối một tinh thần minh mẫn, thái độ tập trung và khả năng đưa ra lựa chọn đúng đắn trong cuộc sống. Nhận thức về cảm xúc đưa đến khả năng thể hiện nhiều loại cảm xúc. Một tâm trí khỏe mạnh biết được sự khác biệt giữa biểu hiện cảm xúc và tự kiểm soát cảm xúc.

Những người với sức khỏe tâm thần không khỏe có khả năng tự nhận thức kém và đánh đánh giá thấp bản sắc của mình. Họ thường lạc lõng trong mớ cảm xúc hỗn độn, không chắc mình phải làm gì hay mình muốn gì. Cảm xúc chất chồng trong tâm trí khiến họ luôn bối rối, căng thẳng, lo lắng, ít động lực, trầm cảm cũng như dễ mắc các vấn đề xã hội và tâm lý khác nhau.

10. Kỷ luật với bản thân

Bạn có cảm thấy hài lòng và giống như đạt được chút thành tựu khi giải quyết danh sách việc cần làm trước khi ngày kết thúc không? Chỉ cần tiếp tục thói quen này mỗi ngày, nó sẽ tạo ra một vòng phản hồi tích cực. Tâm trạng bạn sẽ được cải thiện khi luôn đạt được thành tựu, cho dù là thành tựu nhỏ, điều này khiến tâm trí tiếp tục thúc đẩy bạn tiến xa hơn nữa.

Ảnh: Pexels/Cottonbro

Bạn sẽ nhận thấy rằng kỷ luật tự giác là một trong những đặc điểm chung của một người khỏe mạnh về tinh thần, vì đó là cánh cửa dẫn đến thành công và hạnh phúc. Tuy nhiên, nói như vậy không có nghĩa là họ ép buộc bản thân phải có một cuộc sống kỷ luật. Ngược lại, sự kỷ luật đến với họ một cách tự nhiên và dường như họ yêu thích điều đó.

Tính kỷ luật cao còn cho phép một người làm những việc quan trọng và cần thiết, ngay cả khi họ không muốn. Trái lại, những người không khỏe mạnh về tâm lý khó kiên trì rèn luyện được kỷ luật tự giác, có thói quen trì hoãn, do dự, bất lực và cảm thấy như cuộc sống luôn trượt khỏi tầm kiểm soát. 

11. Tự tin

Người có sức khỏe tinh thần khỏe mạnh không bao giờ thiếu tự tin vì họ chấp nhận con người của mình. Hiểu rõ bản thân và có tính tự giác cao, những người này tận dụng tốt cả điểm mạnh và điểm yếu của bản thân. Do đó, họ luôn biết họ đang làm gì và tại sao lại làm việc đó. Họ sẽ tiến về phía trước, vượt qua các chướng ngại vật và chinh phục mục tiêu đã đề ra.

Ảnh: Pexels/Chermiti Mohamed

Những người có sức khỏe tinh thần không khỏe thường lạc lõng trong việc hiểu rõ mình và cảm giác như cuộc đời họ luôn lênh đênh, không điểm đến. Những nỗi sợ hãi, bất an và những suy nghĩ phi lý làm sụp đổ lòng tự trọng và sự tự tin, khiến họ không chắc chắn về những quyết định của mình. Do đó, những người này luôn cố gắng chọn sự an toàn, đôi khi bỏ lỡ những cơ hội đang gõ cửa.

Bí quyết sống

Nuôi dưỡng sự tự tin để đánh thức sức mạnh bên trong mỗi chúng ta

12. Chấp nhận sự từ chối với thái độ tích cực 

Khả năng tự chữa lành là một trong những đặc điểm riêng biệt chỉ có ở người có sức khỏe tâm lý ổn định. Hiểu rõ cuộc sống là những thăng trầm, vì vậy, họ luôn chuẩn bị cho những lời từ chối và thất bại. Với tính cách luôn cố gắng thích nghi với bất kỳ tình huống, môi trường nào và với khả năng chữa lành, linh hoạt, họ có thể đối mặt với sự từ chối một cách duyên dáng mà vẫn duy trì được lối sống tích cực. Sự hối hận và tội lỗi không làm họ phiền lòng. Với mỗi lần bị từ chối, họ học hỏi từ nó để phát triển mạnh mẽ hơn về cả thể chất và tâm lý.

Ảnh: Pexels/Artem Beliaikin

Một tâm lý không vững khó có thể xử lý những cảm xúc hay chăm sóc tâm hồn mình. Họ có ít mối quan hệ lành mạnh có thể thúc đẩy và tác động tích cực đến tư duy của họ. Những người như vậy thường tổn thương nếu bị từ chối và trở nên yếu đuối hơn về mặt cảm xúc.

13. Luôn tư duy sáng tạo 

Một người có tâm trí vững vàng luôn tràn đầy những suy nghĩ tích cực và hy vọng. Tâm trí họ không ồn ào, lộn xộn mà hoạt động hiệu quả, tạo nên tư duy sáng tạo. Dù là công việc hay giải quyết vấn đề, những người này luôn có tư duy đột phá và luôn cố gắng thử cái mới. Với tinh thần luôn tràn đầy nhiệt huyết, người có tâm lý khỏe mạnh thực sự quan tâm đến việc tạo ra một điều gì đó mới mẻ và luôn sẵn sàng đối mặt với những nghịch cảnh.

Ảnh: Unsplash/Ivan Jevtic

Đương nhiên sẽ có những trường hợp ngoại lệ. Một số người làm trong lĩnh vực nghệ thuật và sáng tạo nổi tiếng có sức khỏe tâm lý không ổn định, ví dụ như họa sĩ Vincent Van Gogh hay nhà thơ, nhà văn người Mỹ Sylvia Plath. Tuy nhiên, các nghiên cứu khoa học chỉ ra rằng, nếu trải qua các đợt bệnh nặng, khả năng sáng tạo này sẽ giảm xuống mức trung bình hoặc thấp hơn. Nếu xem xét các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần, một số có thể đối phó với điều đó, nhưng hầu hết những người mắc bệnh tâm thần hầu như không thể đối mặt với nghịch cảnh này.