[Review sách hay] She Said: Khi phụ nữ cất tiếng nói
Gần đây, thông tin về một cá nhân lọt Top 30 under 30 có quá khứ quấy rối tình dục nhiều bạn nữ vị thành niên đã gây xôn xao dư luận. Đây có thể nói là lần hiếm hoi những nạn nhân lên tiếng, và ít nhiều đã khiến cơ quan chủ quản có những động thái nhất định. Nhìn lại quá khứ, một sự việc tương tự đã từng thổi bùng nên Me Too – phong trào mang đến sức mạnh và có ảnh hưởng đến tận ngày nay.
MUÔN TRÙNG KHÓ KHĂN
Năm 2017 đánh dấu bước ngoặt cho các phong trào đấu tranh nữ quyền, khi lần đầu tiên hashtag #metoo và liền sau đó phong trào Me Too lớn mạnh. Năm này cũng đánh dấu sự vùng lên khi những “nạn nhân” của các trò quấy rối và lạm dụng tình dục dũng cảm lên tiếng, hướng về những bộ máy hay cá nhân đầy quyền lực; mà một trong số đó là ông trùm phim ảnh Harvey Weinstein, với những hành vi xấu xa được bóc trần trong loạt phóng sự điều tra của tờ New York Times.
Trước khi tiếp cận với các hành vi của Harvey Weinstein, hai nhà báo đạt giải Pulitzer ở hạng mục phóng sự – điều tra Jodi Kantor và Megan Twohey cũng từng dấn thân vào sự vụ của cựu tổng thống Donald J. Trump. Trước khi có những trận chiến nảy lửa với người được dự đoán sẽ trở thành Nữ tổng thống đầu tiên của Hoa Kỳ trên sóng truyền hình, ông Trump đã bị nhiều nhân chứng bóc trần về loạt hành vi xem thường phụ nữ cũng như các hành động không đứng đắn trong quá khứ. Thế nhưng, bởi nhiều lý do, phóng sự vào năm 2016 không đủ sức mạnh để làm nên một phong trào, nhưng một năm sau, mọi sự đã khác.
-
hai nhà báo đạt giải Pulitzer ở hạng mục phóng sự – điều tra Jodi Kantor và Megan Twohey. Ảnh: Glamour
She Said – Muôn trùng sự thật bám theo hành trình đưa ra ánh sáng những hành vi sai trái của Weinstein với các nữ minh tinh cũng như cựu nhân viên Miramax – công ty giải trí mà ông cùng em trai Bob đồng sở hữu. Với một vấn đề có phần nhạy cảm, cộng thêm phía bị cáo là người có nhiều quyền lực cũng như tiềm năng tài chính, việc đưa sự thật ra công luận chưa khi nào dễ dàng. Cuốn sách này là một lát cắt của quá trình đầy khó khăn nhưng cũng vô cùng tự hào, để độc giả hiểu những gì đã xảy ra, những khó khăn, thách thức, cũng như nhìn lại di sản mà phong trào Me Too đã làm được từ khi sự kiện diễn ra.
MOTIF LỢI DỤNG
Đứng trước vấn đề có phần phức tạp và chịu nhiều ảnh hưởng bởi công luận, quá trình thu thập các nguồn thông tin gặp nhiều khó khăn. Khi nữ diễn viên Rose McGowan đăng tải các dòng tweet ám chỉ trong quá khứ mình đã trải qua những điều không dễ chịu, hai nữ nhà báo đã tiếp cận cô dưới góc nhìn đầy cảm thông nhưng quyết liệt, từ đó, những màn sương bắt đầu mỏng dần, khi càng dấn sâu thì mối liên hệ giữa các nạn nhân cũng dần rõ ràng.
Ngoài Rose McGowan thì Ashley Judd cũng là người cất lên tiếng nói từ sớm. Chính nhờ những trao đổi của bà và nữ diễn viên giành giải Oscar, cũng đồng thời là người mà Weinstein từng nâng đỡ trong quá khứ với bộ phim Shakespeare in Love – Gwyneth Paltrow, mà mẫu hình chung đau đớn hiện ra. Theo đó, motif chung của những cuộc hẹn “bẩn” này sẽ thường diễn ra ở những phòng khách sạn hạng sang, mà đối tượng sẽ là những nữ diễn viên còn mới với những cao vọng nghề nghiệp. Weinstein sẽ ở đó với những chai champagne, chiếc áo khoác tắm và sau đó là những đòi hỏi về việc đụng chạm thể xác.
Khi càng đi sâu vào câu chuyện, Kantor và Twohey cũng phát hiện ra không chỉ những minh tinh, mà những cựu nhân viên của Miramax trong quá khứ cũng nghỉ việc sau các khiếu nại về hành vi của Weinstein. Trong số đó, hai cựu nhân viên Laura Madden và Zelda Perkins đã cung cấp một cốt truyện chung với các nữ diễn viên.
KHÓ KHĂN NỐI TIẾP KHÓ KHĂN
Thế nhưng, để đưa được câu chuyện này lên mặt báo, việc xác định danh tính của những nguồn tin là vô cùng cần thiết, và đây lại là một chướng ngại mới, bởi những thỏa thuận đưa toàn bộ trách nhiệm lên đầu nạn nhân và đối phương có thể dùng tiền để mua sự im lặng của họ. Những nạn nhân này sẽ ký với một binh đoàn luật sư của Weinstein để lấy một khoản chi phí, đổi lại, họ không được nói với ai những gì đã xảy ra. Nếu vi phạm, họ sẽ bị mất khoản tiền này, và nếu dính đến pháp lý, chi phí chi trả cho luật sự cả hai bên nếu thua kiện càng gây áp lực lên họ.
Mặt khác, Muôn trùng sự thật cũng cho thấy vai trò thông đồng của các công ty với vấn nạn lạm dụng tình dục. Bộ sậu của Miramax biết rõ hành vi của Weinstein, thế nhưng lại vờ như chưa biết gì. Những nữ luật sư được xem như người đấu tranh cho phụ nữ, thế nhưng, cũng tham gia vào các quá trình mà không gì hơn là dàn xếp các thỏa thuận, để họ có được chi phí từ các khoản tiền ấy.
Ngoài việc quấy rối tình dục, thông qua những báo cáo tài chính trong quá trình khám phá các khoản Miramax đã chi cho các nạn nhân để mua chuộc, Kantor và Twohey cũng đồng thời phát hiện ra hành động rút nửa triệu dollar của ông ta từ quỹ nghiên cứu AIDS (amfAR) chỉ để phục vụ cho túi riêng của mình. Đến cuối năm ngoái, Harvey Weinstein có khả năng đối mặt với mức phạt lên đến 140 năm tù cho những hành vi sai trái của mình, như những thành công bước đầu cho chiến dịch giành lại tiếng nói cho phụ nữ.
TÌNH THẾ LƯỠNG NAN
Sự thành công của việc cất lên tiếng nói chung của những nữ nạn nhân thông qua các vụ bê bối của Weinstein hay O’Reilly – nam MC của kênh Fox News, đã tạo ra một cơn sóng thật sự, để từ đó, từ những nhân viên phục vụ ở McDonald cho đến vũ công, công nhân… mọi người bắt đầu kể về những gì mình đã trải qua, và những thiếu sót của các doanh nghiệp ngày nay với việc đối phó với việc lạm dụng.
Thế nhưng, khi làn sóng nổi lên, người ta lại đặt vấn đề về vai trò đích thực của Me Too bởi mọi thứ bị cường điệu hóa và ngày càng hỗn loạn trong các mệnh đề đạo đức. Liệu hành động nào trong hoàn cảnh nào được cho là bình thường, và khi nào, nó được nâng mức độ trở thành quấy rối? Nam giới lúc này cảm thấy mình bị đe dọa bởi những định chế hay những tiêu chuẩn, điều khoản không hề rõ ràng cho những hành động của họ, mà rõ ràng nhất là qua vụ việc của giáo sư Ford.
Một năm sau khi cầm quyền, khi chính quyền Trump chuẩn bị bầu Brett Kavanaugh cho vị trí Thẩm phán tòa án tối cao, thì Christine Balsey Ford – một nữ giáo sư từ đại học Palo Alto – đã lên tiếng tố cáo ông ta tấn công bà trong một bữa tiệc thời còn đại học nhiều thập kỉ trước. Động cơ của giáo sư Ford ban đầu chỉ là bộc phát trước sự hỗn loạn về mặt đạo đức khi một người như Kavanaugh có thể giữ một vị trí vô cùng quyền lực; thế nhưng, qua góc nhìn công luận, việc thiếu chứng cứ cũng như những chỉ trích nhằm ám chỉ mang mục đích chính trị, đã làm cho bà từ một người dám nói thẳng sự thật trở nên e ngại và đầy hoang mang bởi tiếng nói của mình.
Cũng như vụ của Trump, vụ kiện của bà sau đó thất bại, Kavanaugh vẫn được thông qua giữ ghế Thẩm phán Tòa án tối cao. Thế nhưng qua đó, ta có thể thấy được sức mạnh của việc giành lại tiếng nói và sự tôn trọng cho phụ nữ, đồng thời là tình trạng còn nhiều bất đồng bởi sự lớn mạnh của một phong trào đã lan rộng khắp và khó kiểm soát, trong xã hội đầy chia rẽ của nước Mỹ nói riêng và cả thế giới với nhiều xung đột văn hóa nói chung.
Ashley Judd – nữ diễn viên đóng vai trò chủ chốt cho loạt phóng sự làm nên Muôn trùng sự thật – muốn phụ nữ ngày càng liên kết với nhau, trở nên ít chia rẽ và giữ kẻ để cùng hợp sức tống khứ những gã đàn ông bạo ngược. Theo bà, ý thức về trách nhiệm mới sẽ làm nên câu chuyện mới, xoay chuyển thời đại và giành tiếng nói về cho phụ nữ – những người dễ chịu tổn thương. Bởi lẽ, khi phụ nữ thấy tự tin trước việc kể ra câu chuyện của mình, pháp luật và cộng đồng mới có thể đưa ra hành động để hạn chế và xóa bỏ dần những vấn nạn này.
She Said - Muôn Trùng Sự Thật
Bài: Thuận Phát Ngô
Nguồn: Tạp chí Phái đẹp ELLE
